Sámegiella vuosttašgiellan (SFS01‑05)
Gealbomihttomearit ja árvvoštallan
Gealbomihttomearit jo3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmmaid maŋŋá
Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit
- ságaškuššatoktavuođa birra giela, kultuvrra ja identitehta gaskka fágalaš ságastallamiin
Ságaškuššat lea muitalit ášši birra nu ahte ovdanbuktá iešguđet beliid das, ja go ákkastallá sihke dan bealis ja vuostá. Ságaškuššan sáhttá loahpahuvvot konklušuvnnain. Ságaškuššat sáhttá ieš okto dahje earáiguin. Go máŋggas leat ságastallamin ášši dahje dili birra, de sáhttet maid leat digaštallamin.
- lohkat iešguđetlágan teavsttaid historjjálaš konteavsttas ja ohppiid dálááiggis ja reflekteretdan hárrái
Reflekteret lea guorahallat ja jurddašit iešguđet beliid iežas dahje earáid daguin,guottuin ja jurdagiin. Mii sáhttit maid reflekteret áššiid ja diliid, geavatlaš doaimmaid dahje iežamet oahppama. Reflekšuvnnaid bokte sáhttá geahččalit iežas jurdagiid ja guottuid, ja nu ovddidit buoret áddejumi ja máhtu.
- analyseretja dulkot
Analyseret lea guorahallat ášši, diŋgga dahje doahpaga, ja dan bokte gávnnahit maid dat muitala dahje dan oaivila. Analyseret sáhttá mearkkašit ahte mii meannudit vuđolaččat ja vuogádatlaččat ovttaskas elemeanttaid ja oktavuođaid daid gaskkas. Analysa sáhttá maid guoskat bargoprosessii.
sámegiela girjjálašvuođa ja eará kultuvrraid teavsttaidDulkot lea duddjot oaivila dahje áddejumi muhtun albmoneami, geavatlaš dilidahje dáiddalaš ovdanbuktima oaivilsisdoalu hárrái. Áddejumi vuođđun lea dávjá ovttaskas osiid ja daid gaskavuođaid guorahallan.
- reflekteretsámegiela ja kultuvrra ektui eamiálbmot- ja minoritehtaperspektiivvas
Reflekteret lea guorahallat ja jurddašit iešguđet beliid iežas dahje earáid daguin,guottuin ja jurdagiin. Mii sáhttit maid reflekteret áššiid ja diliid, geavatlaš doaimmaid dahje iežamet oahppama. Reflekšuvnnaid bokte sáhttá geahččalit iežas jurdagiid ja guottuid, ja nu ovddidit buoret áddejumi ja máhtu.
- geavahitfágamáhtu ja dárkilis ja girjás fágagiela sihke njálmmálaččat ja fágalaččat
Válddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- geavahitárbevirolaš sámi albmanahttinvugiid ja sámigiel terminologiija barggus fágain
Válddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- geavahitmáhtu giela, teavstta ja šáŋŋera birra iešguđetlágan njálmmálaš ja čálalaš teakstašlájaid hábmemii
Válddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- suokkarditsámegielaid dili ja iešguđet áiggiid giellapolitihka
Suokkardit mearkkaša vásihit ja geahččaladdat ja dainna sáhttá duhtadit sáhkkiivuođa ja imaštallama. Suokkardit sáhttá mearkkašit áicat, iskat, fuomášit, dárkut ja dutkat. Muhtumin dat oaivvilda ahte iskkadit iešguđet beliid áššis rabas ja kritihkalaš ságaškuššamiin. Dutkkadit sáhttá maid mearkkašit ahte mii geahččalit ja árvvoštallat bargovugiid, buktagiid dahje reaidduid.
- suokkarditja ságaškuššat
Suokkardit mearkkaša vásihit ja geahččaladdat ja dainna sáhttá duhtadit sáhkkiivuođa ja imaštallama. Suokkardit sáhttá mearkkašit áicat, iskat, fuomášit, dárkut ja dutkat. Muhtumin dat oaivvilda ahte iskkadit iešguđet beliid áššis rabas ja kritihkalaš ságaškuššamiin. Dutkkadit sáhttá maid mearkkašit ahte mii geahččalit ja árvvoštallat bargovugiid, buktagiid dahje reaidduid.
mo iešguđet majoritehtagielat váikkuhit sámegillii ja reflekteretSágaškuššat lea muitalit ášši birra nu ahte ovdanbuktá iešguđet beliid das, ja go ákkastallá sihke dan bealis ja vuostá. Ságaškuššan sáhttá loahpahuvvot konklušuvnnain. Ságaškuššat sáhttá ieš okto dahje earáiguin. Go máŋggas leat ságastallamin ášši dahje dili birra, de sáhttet maid leat digaštallamin.
sámegiela geavaheami eavttuid hárrái ovdal, dál ja boahtteáiggisReflekteret lea guorahallat ja jurddašit iešguđet beliid iežas dahje earáid daguin,guottuin ja jurdagiin. Mii sáhttit maid reflekteret áššiid ja diliid, geavatlaš doaimmaid dahje iežamet oahppama. Reflekšuvnnaid bokte sáhttá geahččalit iežas jurdagiid ja guottuid, ja nu ovddidit buoret áddejumi ja máhtu.
- árvvoštallat, válljet ja geavahit
Árvvoštallat lea vihkkedallat ášši dahje oaivila iešguđet beliid. Dat sáhttá maid sisdoallat buktaga dahje proseassa kvaliteahta meroštallama. Árvvoštallama vuođul dahkkojuvvo dávjá mearrádus, vihkkedallan dahje loahppacealkka (konklušuvdna).
heivvolaš giella- ja gulahallanteknologiija dárbbu ja ulbmila mieldeVálddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- áddetja geavahit
Áddet lea fáhtet oaivila juoga mas, áddet mii midjiide muitaluvvo dahje mo áššit gullet oktii.
metagiela barggus fágainVálddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- hálddašit giela hápmeoahpa, syntávssa ja riektačállima gulahallamis ja teakstaráhkadeamis
Dađistaga árvvoštallan
Dađistaga árvvoštallan galgá leat mielde ovddideamen oahppama ja gelbbolašvuođa fágas. Oahppit čájehit ja ovddidit gelbbolašvuođa sámegielas vuosttašgiellan jo3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmmain go geavahit fágagiela iešguđetlágan njálmmálaš ja čálalaš gulahallandilálašvuođain. Sii čájehit ja ovddidit maid gelbbolašvuođa go analyserejit, dulkojit ja buohtastahttet iešguđetlágan njálmmálaš ja čálalaš teavsttaid, ja go suokkardit teavsttaid ja reflekterejit daid birra. Dasto sii čájehit ja ovddidit gelbbolašvuođa go geavahit máhtu sámegiela, sámi kultuvrra ja sámi servodaga birra go reflekterejit ja ieža ráhkadit iešguđetlágan teavsttaid iešguđetlágan šáŋŋeriin ja iešguđetlágan ulbmiliidda ja vuostáiváldiide. Dasto sii čájehit ja ovddidit gelbbolašvuođa go fágagiela geavahemiin reflekterejit giela ja teavstta hárrái, ja go dárkilit ja máŋggain beliin albmanahttet iežaset njálmmálaččat ja čálalaččat, ja go hálddašit gielalaš hápmegáibádusaid.
Oahpaheaddji galgá diktit ohppiid váikkuhit oahpahussii, ja oahppanhálu ja kreativitehta arvvosmahttit go oahppit besset fágalaš čuolmmaiguin kreatiivvalaččat bargat ja daid suokkardit. Loahpas sii čájehit ja ovddidit gelbbolašvuođa go besset geavahit fágalaš eavttuid, earáid mearkkašumiid ja máhtu giela vuogádagaid birra iežaset njálmmálaš ja čálalaš teavsttaid ovddideapmái ja gielaid buohtastahttimii. Oahpaheaddji ja oahppit galget gulahallat ohppiid ovdáneami birra sámegielas vuosttašgiellan. Oahppit galget beassat geahččaladdat. Gelbbolašvuođa vuođul maid oahppit čájehit, sii galget beassat muitalit maid orrot máhttimin, ja reflekteret iežaset fágalaš ovdáneami birra. Oahpaheaddji galgá oaivadit viidásit oahppama birra ja heivehit oahpahusa nu ahte oahppit besset rávvagiid geavahit iežaset njálmmálaš ja čálalaš teavsttaid divodeapmái ja viidáseabbo ovddideapmái.
Oppalaš árvvoštallan
Oppalašárvosátni galgá čájehit oahppi ollislaš gelbbolašvuođa sámegielas vuosttašgiellan, go oahpahus loahpahuvvo maŋŋá jo3 studerenráhkkanahtti oahppoprográmmaid. Oahpaheaddji galgá plánet ja láhčit oahpahusa nu ahte oahppit besset máŋggaláhkai, ja iešguđet ge oktavuođain čájehit iežaset gelbbolašvuođa mas ipmárdus, reflekšuvdna ja kritihkalaš jurddašeapmi leat oassin. Oahpaheaddji galgá bidjat árvosáni njálmmálaš sámegielas vuosttašgiellan dan fágalaš, gielalaš ja kultuvrralaš gelbbolašvuođa vuođul maid oahppi lea čájehan go lea fágalaš sisdoalu njálmmálaččat kommuniseren. Oahpaheaddji galgá bidjat árvosáni čálalaš sámegielas vuosttašgiellan fágalaš, gielalaš ja kultuvrralaš gelbbolašvuođa vuođul maid oahppi lea čájehan máŋgga teavsttas iešguđetlágan šáŋŋeriin.