Sámegiella vuosttašgiellan (SFS01‑05)
Gealbomihttomearit ja árvvoštallan
Gealbomihttomearit jo1 studerenráhkkanahtti oahppoprográmmaid maŋŋá
Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit
- aktiivvalaččat searvat suokkardeaddji ságastallamiidda ja digaštallamiidda, albmanahttit oaiviliiddis ja responderet earáid oaiviliidda
- lohkat máŋggalágan teavsttaid ovddeš ja dálááiggis jareflekteretdaid hárrái
Reflekteret lea guorahallat ja jurddašit iešguđet beliid iežas dahje earáid daguin,guottuin ja jurdagiin. Mii sáhttit maid reflekteret áššiid ja diliid, geavatlaš doaimmaid dahje iežamet oahppama. Reflekšuvnnaid bokte sáhttá geahččalit iežas jurdagiid ja guottuid, ja nu ovddidit buoret áddejumi ja máhtu.
- válddahitja
Válddahit lea govvidit dahje bájuhit vásáhusa, dilálašvuođa, bargoproseassa dahje fágalaš fáttá. Válddahit sáhttá maid mearkkašit ahte geavaha relevánta fágadoahpagiid go lea systematiseremin máhtu fáttá birra.
ságaškuššatmo sámi girjjálašvuohta lea čadnojuvvon sámi kultuvrii ja identitehtiiSágaškuššat lea muitalit ášši birra nu ahte ovdanbuktá iešguđet beliid das, ja go ákkastallá sihke dan bealis ja vuostá. Ságaškuššan sáhttá loahpahuvvot konklušuvnnain. Ságaškuššat sáhttá ieš okto dahje earáiguin. Go máŋggas leat ságastallamin ášši dahje dili birra, de sáhttet maid leat digaštallamin.
- čilget máŋggagielatvuođa jareflekteretgiela ja identitehta gaskavuođa hárrái
Reflekteret lea guorahallat ja jurddašit iešguđet beliid iežas dahje earáid daguin,guottuin ja jurdagiin. Mii sáhttit maid reflekteret áššiid ja diliid, geavatlaš doaimmaid dahje iežamet oahppama. Reflekšuvnnaid bokte sáhttá geahččalit iežas jurdagiid ja guottuid, ja nu ovddidit buoret áddejumi ja máhtu.
- reflekteretmáŋggalágan sámi muitalusaid hárrái ja
Reflekteret lea guorahallat ja jurddašit iešguđet beliid iežas dahje earáid daguin,guottuin ja jurdagiin. Mii sáhttit maid reflekteret áššiid ja diliid, geavatlaš doaimmaid dahje iežamet oahppama. Reflekšuvnnaid bokte sáhttá geahččalit iežas jurdagiid ja guottuid, ja nu ovddidit buoret áddejumi ja máhtu.
buohtastahttitdaid eará eamiálbmogiid teavsttaiguinBuohtastahttit lea guorahallat guovtti dahje máŋga dili ovttaláganvuođaid ja erohusaid.
- suokkarditmo eará gielat váikkuhit sámegielaide ja ovddidit diđolašvuođa das mo sámegielaid sáhttá gáhttet
Suokkardit mearkkaša vásihit ja geahččaladdat ja dainna sáhttá duhtadit sáhkkiivuođa ja imaštallama. Suokkardit sáhttá mearkkašit áicat, iskat, fuomášit, dárkut ja dutkat. Muhtumin dat oaivvilda ahte iskkadit iešguđet beliid áššis rabas ja kritihkalaš ságaškuššamiin. Dutkkadit sáhttá maid mearkkašit ahte mii geahččalit ja árvvoštallat bargovugiid, buktagiid dahje reaidduid.
- geavahitárbevirolaš sámi albmanahttinvugiid ja sámegiel terminologiija barggus fágaiguin
Válddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- presenteret, duođaštit ja
Presenteret lea čájehit, čilget ja ovdanbuktit fágalaš fáttá dahje buktaga. Dan sáhttá dahkat iešguđet vugiin, muhto presenterema ulbmil lea láhčit fáttá dahje buktaga earáid olámuddui. Presenteret sáhttá maiddái illustrerema ja demonstrerema bokte.
ságaškuššatfágalaš fáttáid ollislaš ákkastallamiin ja relevánta fágagielainSágaškuššat lea muitalit ášši birra nu ahte ovdanbuktá iešguđet beliid das, ja go ákkastallá sihke dan bealis ja vuostá. Ságaškuššan sáhttá loahpahuvvot konklušuvnnain. Ságaškuššat sáhttá ieš okto dahje earáiguin. Go máŋggas leat ságastallamin ášši dahje dili birra, de sáhttet maid leat digaštallamin.
- čilget jageavahitmáŋggalágan váikkuhangaskaomiid
Válddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- čállit ja hábmet iešguđetlágan teavsttaid main lea buorre struktuvra ja teakstačatnan, ja máhttit mearkkaid bidjat ja riekta čállit
- válljet jageavahitheivvolaš giella- ja gulahallanteknologiija dárbbu ja ulbmila mielde
Válddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- árvvoštallatja
Árvvoštallat lea vihkkedallat ášši dahje oaivila iešguđet beliid. Dat sáhttá maid sisdoallat buktaga dahje proseassa kvaliteahta meroštallama. Árvvoštallama vuođul dahkkojuvvo dávjá mearrádus, vihkkedallan dahje loahppacealkka (konklušuvdna).
geavahitiešguđetlágan gálduid kritihkalaš, iešheanalis ja rehálaš vugiinVálddahit geavahit ávkin juoidá dahje bargat juoidá vai olahit dihto ulbmila. Geavahit lea sullii seammá go ávkkástallat, atnit dahje váldit atnui ovdamearkka dihte bargovuogi dahje reaiddu.
- árvvoštallatiežas ja earáid teavsttaid ja buoridit iežas teavsttaid giella- ja teakstamáhtu vuođul, earáid mearkkašumiid vuođul ja fágalaš eavttuid vuođul
Árvvoštallat lea vihkkedallat ášši dahje oaivila iešguđet beliid. Dat sáhttá maid sisdoallat buktaga dahje proseassa kvaliteahta meroštallama. Árvvoštallama vuođul dahkkojuvvo dávjá mearrádus, vihkkedallan dahje loahppacealkka (konklušuvdna).
Dađistaga árvvoštallan
Dađistaga árvvoštallan galgá leat mielde ovddideamen oahppama ja gelbbolašvuođa fágas. Oahppit čájehit ja ovddidit gelbbolašvuođa sámegielas vuosttašgiellan jo1 studerenráhkkanahtti oahppoprográmmain go reflekterejit fágalaš fáttáid ja iešguđetlágan njálmmálaš ja čálalaš teavsttaid hárrái. Sii čájehit ja ovddidit maid gelbbolašvuođa go geavahit máhtu sámegiela, sámi kultuvrra ja sámi servodaga birra go reflekterejit ja ieža ráhkadit iešguđetlágan teavsttaid. Dasto sii čájehit ja ovddidit gelbbolašvuođa go suokkardit fágalaš fáttáid kritihkalaš gáldogeavahemiin ja presenterejit dán njálmmálaš ja čálalaš teavsttain main giella, struktuvra ja oktavuohta lea heivehuvvon šáŋŋerii ja ulbmilii. Dasto sii maiddái čájehit ja ovddidit gelbbolašvuođa go geavahit máhtu giela vuogádagaid birra suokkardit ja buohtastahttit gielaid, ja go kritihkalaččat reflekterejit iežaset ja earáid váikkuhangaskaomiid geavaheami birra teavsttain.
Oahpaheaddji galgá diktit ohppiid váikkuhit oahpahussii, ja oahppanhálu ja kreativitehta arvvosmahttit máŋggabeallásaš bargovugiiguin gos oahppit besset fuomášit ja suokkardit, sihke iešheanalaččat ja earáiguin ovttas. Oahpaheaddji ja oahppit galget gulahallat ohppiid ovdáneami birra sámegielas vuosttašgiellan, ja oahppit galget beassat geahččaladdat. Gelbbolašvuođa vuođul maid oahppit čájehit, sii galget beassat muitalit maid orrot máhttimin, ja reflekteret iežaset fágalaš ovdáneami hárrái. Oahpaheaddji galgá oaivadit viidásit oahppama birra ja heivehit oahpahusa nu ahte oahppit besset rávvagiid geavahit iežaset oahppama birra reflekteremii ja vuođđun go galget buoridit iežaset njálmmálaš ja čálalaš teavsttaid.