Vihtiestamme goh mieriedimmie Maahtoedepartemeenteste 09.12.2015
Gjelder fra: 2016-01-01T00:00:00 +1
Gjelder til: 2021-07-31T00:00:00 +2
Ulmie
Religijovnh jïh jieledevuajnoe leah akte speejjeleguvvie almetji gïengelommes gyhtjelassijste jïh histovrijen tjïrrh dah leah viehkiehtamme almetjem, ektievoetem jïh siebriedahkem hammoedidh. Daajroe religijovni jïh jieledevuajnoej bïjre lea joekoen vihkeles fïereguhten almetjasse, juktie maehtedh jieledem toelhkestidh jïh kultuvrh guarkedh jïjtse siebriedahkesne jïh siebriedahkine bïjre jarkan veartenisnie. Daan biejjien maanah jïh noerh tsevtsiedamme sjidtieh gelliesåarhts kultuvrijste, jïh gelliesåarhts aarvoevuekieh dåastoeh. Kristeles jaahkoe jïh aerpievuekie leah gelliej tjuetiejaepiej saemien, nöörjen jïh europejen kultuvrem tsevtsiedamme. Saepmesne akte guhkies aerpievuekie orreme almetjh joekehts kultuvrijste gaavnedamme, dan åvteste saemieh goh aalkoealmetjh leah loevt-sæjresne vyöseme jienebelåhkoen årrojigujmie. Doh sirkumpolaare religijööse aerpievuekieh aalkoealmetji luvnie noerhtege bielesne veartenisnie leah akte bielie aktede tjåenghkies religijööse aerpeste. Daajroe saemien eatnemereligijovnen jïh saemien aarvoeussjedimmien bïjre edtja viehkiehtidh kultuvrem jïh siebriedahkem, vuekieh jïh aerpievuekieh guarkedh.
Seamma tïjjen humanistiske aarvoevuekieh leah aktem lissiehtassem kultuvreaarpan vadteme. Religijööse jïh jieledevuajnoen gellievoete jiene-jienebem siebriedahkem tsavtsa. Daajroe ovmessie religijovni jïh jieledevuajnoej bïjre, etihken jïh filosofijen bïjre lea akte vihkeles krïevenasse juktie jieledem toelhkestidh, etihkeles voerkesvoeten gaavhtan jïh goerkesem utnedh jaahkoe- jïh jieledevuajnoeraasti dåaresth. Lissiehtamme gaskesen gaavhtan aalkoealmetji gaskemsh abpe veartenisnie dle vihkeles daajroem utnedh aalkoealmetji religijööse aerpievuekiej bïjre aaj aktene veartenevijries ektiedimmesne.
Kristelesvoete, religiovne, jieledevuajnoe jïh etihke goh sïejhme daajroefaagh edtjieh viehkiehtidh tjåenghkies daajroevåaromem jïh referansemierieh buektedh, viehkiehtidh orre goerkesem åadtjodh jïh sijjem vedtedh govlesadtemasse sjïehtedamme dejtie ovmessie aalteredaltesidie. Daajroeh religijovni jïh jieledevuajnoej bïjre, jïh dan funksjovnen bïjre dah utnieh dovne goh aerpievuekie jïh goh sjyöhtehke gaaltijh jaahkose, moraalese jïh jieledetoelhkestæmman, leah jarngesne faagesne. Faage edtja tjåanghkoesijjine årrodh learoehkidie joekehts maadtojne, gusnie gaajhkesh edtjieh seahkarimmiem dåastodh. Ööhpehtimmie edtja skreejrehtidh gellielaaketje daajrose jïh sijjem vedtedh onterdæmman jïh ussjedæmman. Faage edtja aaj viehkiehtidh govlesadtemasse almetji gaskemsh joekehts mïeline jaahkoe- jïh jieledevuajnoegyhtjelassi bïjre. Daate sæjhta jiehtedh seahkarimmie religijööse aarvojde, almetjereaktide jïh almetjereaktaj etnihkeles våaroemasse.
Faage edtja daajroem vedtedh kristelesvoetese, sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnide, jeatjah veartenereligijovnide jïh jieledevuajnose, jïh etnihkeles jïh filosofeles aamhtide. Faage edtja daajroem vedtedh man vihkeles kristelesvoete lea goh kultuvreaerpie mijjen siebriedahkese. Medtie akte lehkie ööhpehtimmietïjjeste faagesne edtja dan åvteste nuhtjedh kristelesvoetedaajrose. Daate sæjhta jiehtedh sijjie gååvnese voenges joekehtsh joekedimmesne darjodh åejviesuerkiej gaskem faagesne juktie maahtoeulmide illedh.
Kristelesvoete, religijovne, jieledevuajnoe jïh etihke lea akte sïejhme skuvlefaage mij iemielaakan edtja gaajhkh learohkh tjöönghkedh. Ööhpehtimmielaake våaroemasse beaja ööhpehtimmie edtja objektijve, laejhtehks jïh pluralistiske årrodh. Daate sæjhta jiehtedh dïhte edtja saaken mietie jïh rïektes årrodh, jïh edtja dejtie joekehts veartenereligijovnide jïh vuajnojde seahkarimmine åehpiedehtedh. Ij edtjh saerniedimmie jallh religijovneåtnoe årrodh ööhpehtimmesne. Doh seammavyörtegs pedagogeles prinsihph edtjieh våaroemasse bïejesovvedh. Daate sæjhta jiehtedh lohkehtæjja edtja gaajhkh religijovnh jïh jieledevuajnoeh faageleslaakan jïh sjiehteleslaakan gïetedidh sov sjïerevoeten jïh gellievoeten mietie.
Sjïehtedamme lïerehtimmie akte bijjemes prinsihpe. Ööhpehtimmesne edtja jeereldihkie barkoevuekieh nuhtjedh mah ïedtjem sjugniedieh, jïh mah viehkiehtidh faagen gaajhkide bielide beagkoehtidh. Seamma aejkien lohkehtæjja tjuara våårege årrodh gosse barkoevuekieh veeljie. Joekoen tjuara våårege årrodh olles barkoevuekieh veeljh mejtie eejhtegh jïh learohkh jïjtsh religijovnen jallh jïjtsh jieledevuajnoen mietie maehtieh tuhtjedh lea lïerehtimmie jeatjah religijovneste jallh ektiedimmie akten jeatjah jieledevuajnose. Tjuara dovne individuelle jïh voenges krööhkemh gorredidh.
Dastegh learohke bïeljele satne ij edtjh meatan årrodh bieline dehtie sïejhme lïerehtimmeste ööhpehtimmielaaken § 2-3 mietie, edtja sjïehtedamme lïerehtimmiem faalehtidh. Tsihkestahta akte juhtije laavenjostoem hïejmen jïh skuvlen gaskem, jïh hijven bïevnesh guktie soejkesjeminie lïerehtimmiem tjïrrehtidh.
Faagen åejvieboelhkh
Faage lea öörnedamme åejviesuerkine mej sisnjeli maahtoeulmieh leah hammoedamme. Åejviesuerkieh sinsitniem lissiehtieh jïh tjuara dejtie ektesne vuejnedh.
Kristelesvoete, religijovne, jieledevuajnoe jïh etihke maahtoeulmieh åtna 4., 7. jïh 10. jaepiedaltesen mænngan.
Bijjieguvvie åejviesuerkiej bijjelen:
Jaepie-daltese | Åejviesuerkieh | |||
1.- 7. | Kristelesvoete | Sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnh | Juvdelassjevoete, islaame, hinduisme, buddhisme jïh jieledevuajnoe | Filosofije jïh etihke |
8.-10. | Kristelesvoete | Sirkumpolaare aalkoealmetji jïh jeatjah aalkoealmetji religijovnh | Juvdelassjevoete, islaame, hinduisme, buddhisme, jeatjah religijööse gellievoete jïh jieledevuajnoe | Filosofije jïh etihke |
Kristelesvoete
Åejviesuerkie kristelesvoete lea kristelesvoeten bïjre aktene histovrijes perspektijvesne jïh guktie kristelesvoete guarkeme sjædta jïh åtnasåvva Saepmesne, Nöörjesne jïh veartenisnie daan biejjien. Bijpele goh Gaaltije kultuvregoerkesasse jïh jaahkose, jïh kristelesvoeten ulmie siebriedahkese jïh kultuvrese. Suerkesne edtja ovmessie aerpievuekieh jïh gærhkoesiebriedahkh kristelesvoeten sisnjelen gïetedidh.
Sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnh
Åejviesuerkie Sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnh leah saemiej jïh jeatjah sirkumpolaare aalkoealmetji eatnemereligijovni bïjre jïh religijööse jïh etnihkeles aerpievuekiej bïjre. Noeredaltesisnie daate åejviesuerkie edtja aaj ohtje daajroem vedtedh jeatjah aalkoealmetji religijovnine.
Juvdelassjevoete, islaame, hinduisme, buddhisme jïh jieledevuajnoe
Åejviesuerkie juvdelassjevoete, islaame, hinduisme, buddhisme jïh jieledevuajnoe lea daej religijovni bïjre jïh vaeljehke jieledevuajnoej bïjre aktene histovrijes perspektijvesne, dej tjaalegeaerpievuekiej bïjre goh gaaltije kultuvregoerkesasse jïh jaahkose, jïh guktie dah religijovnh jïh jieledevuajnoeh guarkeme sjidtieh jïh åtnasuvvieh veartenisnie jïh Nöörjesne daan biejjien. Noeredaltesisnie daate åejviesuerkie edtja aaj daajroem vedtedh jeatjah religijovni jïh jieledevuajnoej bïjre mah gååvnesieh Nöörjesne, jïh jeatjah religijööse jïh jieledevuajnoeligke gellievoetesne.
Filosofije jïh etihke
Åejviesuerkie filosofije jïh etihke lea filosofeles ussjedimsvuekien jïh etnihkeles ussjedallemen bïjre. Såemies vihkeles filosofi bïjre, jïh vihkeles jieledegyhtjelassh, moraalen aarvoeveeljemh jïh etnihkeles buerkiestimmieh leah jarngesne. Suerkie aaj vuajnoej bïjre jïh sjyöhtehke etnihkeles dåeriesmoeri bïjre maanaj jïh noeri jieliedisnie, voenges siebriedahkesne jïh veartenevijries veartenisnie. Åejviesuerkien sisnjelen ektiedimmieh etihken, religijovnen jïh jieledevuajnoen gaskem gïetesuvvieh.
Man gellie tæjmoeh
Tæjmoetaale lea beavneme 60-minudtine:
MAANADALTESE:
1.-7. jaepiedaltese: 427 tæjmoeh
NOEREDALTESE:
8.-10. jaepiedaltese: 157 tæjmoeh
Faagen maadth maahtoeh
Vihkielommes tjiehpiesvoeth leah meatan vaaltasovveme maahtoeulmine gusnie viehkiehtieh faagemaahtoem evtiedidh, jïh mestie dah akte bielie. Kristelesvoetesne, religijovnesne, jieledevuajnosne jïh etihkesne dejtie vihkielommes tjiehpiesvoetide naemhtie guarka:
Maehtedh njaalmeldh KRJE:sne soptsestidh sæjhta jiehtedh mubpiejgujmie soptsestidh jïh religijovnh jïh jieledevuajnoeh, etihkem jïh filosofijen buerkiestidh. Njaalmeldh tjiehpiesvoeth goh soptsestalleme, govlesadteme, soptsestimmie mubpide jïh salkehtimmie leah dïrregh onterdæmman, ussjedallemasse jïh argumentasjovnese. Faagesne stoerre leavloe bïejesåvva soptsestæmman goh njaalmeldh vuekie.
Maehtedh tjaaleldh KRJE:sne soptsestidh sæjhta jiehtedh daajroej bïjre soptsestidh jïh vuajnoeh utnedh religijovnen jïh jieledevuajnoen, etihken jïh filosofijen bïjre. Gosse tjaelieminie dellie åssjaldahkh, dååjrehtimmieh jïh mïelh tjïelkebe sjidtieh, jïh viehkine sjædta toelhkestidh, argumenteradidh jïh govlesadtedh. Tjaeleme KRJE:sne sæjhta aaj jiehtedh ovmessie estetihkeles tjaelemevuekieh dåastodh jïh dejtie nuhtjieh.
Maehtedh lohkedh KRJE:sne sæjhta jiehtedh tjaalegh dååjredh jïh guarkedh. Lohkeme åtnasåvva gosse edtja bïevnesh veedtjedh, toelhkestidh jïh ussjedalledh jïh saakeleslaakan jïh analytihkeles årrodh soptsesidie jïh faageaamhtide dovne aerpievuekien jïh multimedijaale beagkoehtimmine.
Maehtedh ryöknedidh KRJE:sne sæjhta jiehtedh ovmessie tïjjeryöknedimmieh jïh vuekieh nuhtjedh juktie jaepiegievliem vuesiehtidh, religijööse tjaaleginie gaavnedh, matematihkeles vuekieh jïh taalesymbolihkem dåastodh, jïh statistihkem toelhkestidh jïh nuhtjedh. Juktie damtijidh jïh nuhtjedh geometriske möönsterh estetihkeles vuekine jïh arkitektuvresne dellie daerpies ryöknedimmiemaahtojne.
Maehtedh digitaale dïrregh KRJE:sne nuhtjedh lea akte viehkie gosse edtja religijovnh jïh jieledevuajnoeh goerehtidh juktie ovmessie åehpiedehtemh jïh perspektijvh gaavnedh. Akte vihkeles tjiehpiesvoete lea maehtedh digitaale materijaalem nuhtjedh mij gååvnese, goh guvvieh, tjaalegh, musihkem jïh filmem, naemhtie guktie sjugniedihksvoetem ektede gaaltijelaejhtehks voerkesvoetine. Digitaale meedijah orre nuepieh vedtieh govlesadtemasse jïh soptsestallemasse religijovni jïh jieledevuajnoej bïjre. Daah meedijh aaj nuepieh vedtieh gelliesåarhts materijaalem nuhtjedh sjyöhtehke etnihkeles dåeriesmoeretjoelmi bïjre.
Maahtaldahkeulmieh
4. jaepiedaltesen mænngan
Kristelesvoete
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- sisvegen bïjre soptsestidh vihkeles tjaaleginie 1. jïh 2. Mosegærjine Båeries testamentesne.
- sisvegen bïjre soptsestidh vihkeles tjaaleginie vaentjielijstie Orre Testamentesne mah Jeesusen jielemen jïh barkoen bïjre soptsestieh
- såemies aapåstele- jïh aejliesalmetji soptsesh goltelidh jïh dej bïjre soptsestidh
- voenges gærhkoeh buerkiestidh, gïejh gaavnedh kristelesvoeten histovrijistie voengesne jïh dajvesne jïh dam åehpiedehtedh
- kristelesvoeten bïjre soptsestidh jïh guktie religijööse vuekie vååjnesasse båata jieledenjoelkedassine, rohkelassine, laavkoemisnie, gyrhkesjimmesne, bissiebiejjine jïh tjeahposne
- saemien jïh nöörjen salmeaerpievuekiem damtedh
Sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnh
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- saemien jïh jeatjah sirkumpolaare sjugniedimmiesoptsesi jïh soptsestidh jïh mytaj bïjre mah soptsestieh guktie eatnemen hammoe jïh kreeki guelmie aalkoelistie sjugniesovvin.
- Soptsestidh såemies saemien soptsesi bïjre mah jieledenjoelkedassh, jieledem eatnamisnie jïh saemien ektievoetem buerkeste
- vuekiej jïh nommeaerpievuekiej bïjre soptsestidh mah ektievoetem sjugniedieh almetji gaskemsh
- tjeahpoem damtijidh sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnijste jïh estetihkeles vuekieh nuhtjedh mah leah ektiedamme dejtie
Juvdelassjevoete
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- soptsestidh Mosesen jielemen jïh barkoen bïjre, Toran volverimmien bïjre jïh sisvegen bïjre Toran vihkielommes biehkijste soptsestidh
- soptsestidh guktie religijovnen darjomh vååjnesasse båetieh jielemenjoelkedassine, rohkelassine, Tora-lohkemisnie, beapmoenjoelkedassine, bissiebiejjine jïh tjeahposne
Islaame
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- profeeten Muhammeden jielemen bïjre, Koranen volverimmien bïjre jïh åejviesisvegen bïjre Koranen vihkielommes biehkine soptsestidh
- soptsestidh guktie religijovnen darjomh vååjnesasse båetieh jielemenjoelkedassine, rohkelassine, Koranelohkemisnie, beapmoenjoelkedassine, bissiebiejjine jïh tjeahposne
Hinduisme
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- akten hinduismen jupmelen bïjre soptsestidh
- soptsestidh guktie religijovnen darjomh vååjnesasse båetieh jieleme-njoelkedassine, pujine, beapmoenjoelkedassine, bissiebiejjine jïh tjeahposne
Buddhisme
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- Siddharta Gautaman jielemen bïjre soptsestidh jïh altese gåhtsajehtemen bïjre goh Buddha
- soptsestidh guktie religijovnen darjomh vååjnesasse båetieh jielemenjoelkedassine, rohkelassine, meditasjovnesne, bissiebiejjine jïh tjeahposne
Jieledevuajnoe
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- tjaalegh jïh soptsesh goltelidh mah aktem humanistiske jieledevuajnoem utnieh jïh dej bïjre soptsestidh
- soptsestidh guktie jieledevuajnoehumanisme vååjnesasse båata jielemenjoelkedassine, seremonijine jïh tjeahposne
Filosofije jïh etihke
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- filosofen Sokratesen bïjre soptsestidh
- åssjaldahkh buektedh jieleden jïh jaemeden bïjre, aavoen jïh sårkoen bïjre, buerievoeten jïh nåakevoeten bïjre jïh lahtestidh mubpiej åssjaldahkh åssjaldahkh buektedh jieleden jïh jaemeden, aavoen jïh sårkoen, buerievoeten jïh nåakevoeten bïjre, jïh mubpiej åssjaldahkh lahtestidh
- fuelhkievuekiej bïjre soptsestidh aarkebiejjien jïh bissiebiejjiej religijovni jïh jieledevuajnoej dåaresth
- aelhkie dialogem utnedh buerie jïh geerve vaajmoen bïjre, etihkeles jielede-njoelkedassi jïh aarvoej bïjre
- seahkarimmien jïh goerkesadtemen bïjre soptsestidh jïh irhkemem rïektesisnie heerredidh
- EN:n maanakonvensjovnem nuhtjedh juktie maanaj reaktah jïh seammavyörtegsvoetem guarkedh jïh vuesiehtimmieh gaavnedh meedijinie jïh gaskeviermesne
7. jaepiedaltesen mænngan
Kristelesvoete
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- buerkiestidh guktie Bijpele lea bæjjese bigkeme, gaavnedh bijpelen tjaaleginie jïh tsiehkien bijjelen ussjedalledh Bijpelen jïh gïelen jïh kultuvren gaskem
- vihkeles soptsesh tjïelkestidh Båeries testameenteste profeeti maadtoehistovrijistie
- vihkeles soptsesh Orre testameenteste tjïelkestidh Jeesusen raejeste Paulusen raajan
- vihkeles heannadimmiej jïh almetji bïjre soptsestidh kristelesvoeten histovrijistie aalkoeåålmegen raejeste reformetïjjen raajan
- vihkeles heannadimmiej jïh almetji bïjre soptsestidh kristelesvoeten histovrijisnie Nöörjesne reformasjovnen raajan
- bïevnesh veedtjedh gærhkoejieleden bïjre Saepmesne daan biejjien jïh dan bïjre soptsestidh
- soptsestalledh såemies laavlome- jïh saalmeteeksti bïjre jïh religijööse musihkeaerpievuekien bïjre Saepmesne
- kristelesvoeten, kristeles jieledetoelhkestimmien jïh etihken bïjre soptsestalledh joekoen jupmeleguvvie, almetjevuajnoe, sjyöhtehke etihkeles haestemh jïh vaeljehke jupmeles tjaalegh
- sisvegen bïjre soptsestalledh dejnie luhkie båvrine, Aehtjie mijjen jïh apostoliske jaahkoebyjhkesjimmesne
- kristeles tïjjeryöknemem jïh gærhkoejaepien gievliem, kristeles bissiebiejjieh jïh vihkeles rituaalh tjïelkestidh
- gærhkoegåetiem jïh jeatjah kristeles gåetieh buerkiestidh jïh dej ulmien jïh åtnoen bïjre ussjedalledh, jïh digitaale dïrregh nuhtjedh juktie bïevnesh ohtsedh jïh åehpiedehtemh darjodh
Sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnh
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- bijjieguvviem vedtedh dej vihkielommes jupmielijstie saemien eatnemereligijovnesne, jïh tjïelkestidh guktie almetjh dej vööste dåemiedin vuekiej jïh rituali tjirrh
- soptsesh digkiedidh viehkie- jïh vaeptiegaagkoej bïjre eatnamisnie jïh vihkeles aarvoegyhtjelassine ektiedamme tseahkan almetjen jïh eatnemem gaskemsh
- soptsestalledh åehpies aejlies sijjiej bïjre eatnamisnie jïh dej ulmien bïjre saemien aerpievuekesne
- tsiehkiem buerkiestidh saemien eatnemereligijovnen jïh kristelesvoeten gaskem aktene histovrijes perspektijvesne
- åejvievæhtah åehpiedehtedh jeatjah sirkumpolaare aalkoealmetjereligijovnijste
Juvdelassjevoete
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- tjïelkestidh mij Tanak, Tora jïh Talmud lea, jïh soptsestalledh vihkeles juvdelassji soptsesi bïjre
- juvdelassjevoeten, juvdelassjen jieledetoelhkestimmien jïh etihken bïjre soptsestalledh, joekoen jupmeleguvvie, almetjevuajnoe, jaahkoebyjhkesjimmie, vaeljehke tjaalegh jïh sjyöhtehke etnihkeles haestemh
- juvdelassji biejjielåhkoem jïh tïjjeryöknemem tjïelkestidh, jïh juvdelassji bissiebiejjieh, rituaalh jïh musihkem buerkiestidh
- tempelem jïh synagogem buerkiestidh jïh ussjedidh dej mïelem jïh åtnoen bijjelen, jïh digitaale dïrregh nuhtjedh bïevnesh ohtsedh jïh åehpiedehtemh darjodh
Islaame
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- tjïelkestidh mij Korane jïh hadith leah, jïh soptsestalledh vihkeles islaamen soptsesi bïjre
- islaamen, islaamen jieledetoelhkestimmien jïh etihken bïjre soptsestalledh, joekoen jupmeleguvvie, almetjevuajnoe, jaahkoeartihkelh, doh vïjhte sööjlah, vaeljehke tjaalegh jïh sjyöhtehke etnihkeles haestemh
- aalkovem islaamen tïjjeryöknemasse tjïelkestidh, jïh islaamen bissiebiejjieh rituaalh jïh musihkem buerkiestidh
- moskeem buerkiestidh jïh dan mïelen jïh åtnoen bijjelen ussjedidh, jïh digitaale dïrregh nuhtjedh bïevnesh ohtsedh jïh åehpiedehtemh darjodh
Hinduisme
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- vihkeles soptsesi bïjre hinduismesne soptsestalledh
- hinduismen, hinduistiske jieledetoelhkestimmien jïh etihken bïjre soptsestalledh, joekoen såemies jupmelh, vuajnoe jieliedasse jïh jupmelevoetese, almetjevuajnoe, vaeljehke tjaalegh jïh sjyöhtehke etihkeles haestemh
- hinduistiske bissiebiejjiekalenderem tjïelkestidh, jïh hinduistiske bissiebiejjieh, rituaalh jïh musihkem buerkiestidh
- tempelem buerkiestidh jïh ussjedidh dan mïelen jïh åtnoen bïjre, jïh digitaale dïrregh nuhtjedh bïevnesh ohtsedh jïh åehpiedehtemh darjodh
Buddhisme
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- vihkeles buddhistiske soptsesi bïjre soptsestalledh
- buddhismen, buddhistiske jieledetoelhkestimmien jïh etihken bïjre soptsestalledh, joekoen Buddha, vuajnose jieliedasse, almetjevuajnoe, learoe, öörnegesiebriedahke, vaeljehke tjaalegh jïh sjyöhtehke etihkeles haestemh
- aktem buddhistiske bissiebiejjiekalenderem tjïelkestidh jïh buddhistiske bissiebiejjieh, rituaalh jïh musihkem buerkiestidh
- tempelem jïh klosterem buerkiestidh jïh ussjedidh dan mïelen jïh åtnoen bïjre, jïh digitaale dïrregh nuhtjedh bïevnesh ohtsedh jïh åehpiedehtemh darjodh
Jieledevuajnoe
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- maam mïelide akte jieledevuajnoe maahta utnedh
- tjïelkestidh mij akte humanistiske jieledevuajnoe lea jïh soptsestalledh humanistiske jieledetoelhkestimmien jïh etihken bïjre, joekoen rïektesvoetegoerkese, almetjevuajnoe, vaeljehke tjaalegh jïh sjyöhtehke etnihkeles haestemh
- Human-Etiske Siebrien våaromen jïh sjïerevoeten bïjre Nöörjesne soptsestalledh jïh jieledevuajnoehumanismen bïjre veartenisnie
- mïerhkesjimmieh jïh vihkeles seremonijh jieledevuajnoehumanismen sisnjelen Nöörjesne buerkiestidh mah humanismem vuesiehtieh
Filosofije jïh etihke
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- tjïelkestidh mij filosofije jïh etihke leah
- Platonen jïh Aristotelesen bïjre soptsestidh jïh såemies dej åssjalommesijstie digkiedidh
- sjyöhtehke filosofeles jïh etihkeles gyhtjelassi bïjre soptestalledh, jïh haestemh digkiedidh ektiedamme dejtie teemide giefies jïh ræjhkoes, dåaroe jïh raeffie, eatneme jïh byjrese, IKT jïh siebriedahke
- etihken bïjre soptsestalledh ektiedamme ovmessie fuelhkiehammoejgujmie, tsiehkie kaarri jïh nyjsenæjjaj gaskemsh, joekehts tjoeleidentiteete jïh tsiehkie boelvi gaskemsh
- såemies aarvoegyhtjelassh digkiedidh mejtie saemien siebriedahkh tuhtjieh vihkeles mijjen tïjjen
- etnihkeles, religijööse jïh jieledevuajnoeunnebelåhkoej bïjre soptsestalledh Nöörjesne, jïh haestemi bijjelen ussjedidh mah leah ektiedamme dan jienebekultuvrelle siebriedahkese
- rasismem digkiedidh jïh guktie vuestierasistiske barkoe maahta rasismem heerredidh
- vihkeles bielieh tjïelkestidh EN:n veartenebæjhkoehtimmeste almetjereaktaj bïjre jïh ILO-konvensjovneste nr. 169 aalkoealmetji jïh krirriealmetji bïjre jïjtjeraarehke staatine jïh soptsestalledh dej mïelen bïjre
10. jaepiedaltesen mænngan
Kristelesvoete
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- sjïerevoetem kristelesvoetesne jïh kristeles jaahkosne tjïelkestidh goh jieledetoelhkestimmie viertiestamme jeatjah aerpievuekiejgujmie; hedtievæhtah jïh vihkeles joekehtsh
- vihkeles tjaalegh Bijpielisnie gaavnedh jïh tsiehkiem Båeries jïh Orre testameenten gaskem tjïelkestidh
- vaeljehke bijpeletjaalegh digkiedidh profeetijste, poetihken lidteratuvreste jïh væjsehkevoetelidteratuvreste, aktede vaentjielistie jïh aktede Paulus-prieveste jïh sjïerevoeth jïh åejvieåssjaldahkh daejnie tjïelkestidh
- ovmessie vuajnoeh Bijpielasse digkiedidh
- tjïelkestidh vihkeles heannadimmieh kristelesvoeten histovrijisnie reformasjovnen raejeste mijjen tïjjen raajan Saepmesne, Nöörjesne jïh veartenisnie, jïh kristelesvoeten sijjien bïjre daan biejjien
- buerkiestidh læstadijanismen histovrijem, gusnie læstadijanisme gååvnese jïh jïjtsevoeten bïjre
- soptsestalledh man åvteste kristelesvoete lea vihkeles saemien gielese, kultuvrese jïh siebriedahkejieliedasse, jïh kristeles gærhkoej eadtjohkevoetem saemien siebriedahkine digkiedidh
- digitaale bïevnesh veedtjedh sjyöhtehke gyhtjelassi bïjre mejtie jïjnjh kristegassjh tuhtjieh vihkeles
- åejvievæhtah tjïelkestidh romersk-katolske, ortodokse jïh protestantiske kristelesvoeteaerpievuekesne
- bijjieguvviem vedtedh jeatjah frijjegærhkoesiebriedahkijste jïh kristeles otnjegijstie, daan nuelesne pænsta-otnjege
- kristelesvoeten sijjiem jïh sjïerevoetem goerehtidh aktene laantesne Europan ålkolen, jïh gyhtjelassh digkiedidh ektiedamme kristeles misjovnese, humanitære barkose jïh økumeniske barkose
- ovmessie tjeahpoevuekieh jïh musihkevuekieh åehpiedehtedh ektiedamme kristelesvoetese
Sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnh
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- nåejtien sijjiem dejpeli saemien siebriedahkine tjïelkestidh, gievriem buerkiestidh jïh guktie dïhte åtnasåvva
- såemies religijööse rituaalh tjïelkestidh åvtetïjjen jïh daaletje tïjjen
- båehtjierdimmiem jïh væhtatjïelkestimmiem digkiedidh saemien aerpievuekesne
- sjugniedimmiemyjtam jïh aalkoesoptsesi sisvegem jïh mïelem digkiedidh
- aalkoealmetjereligijovnh tjïelkestidh aktene abpeveartenen perspektijvesne
- ovmessie tjeahpoevuekieh jïh musihkevuekieh åehpiedehtedh mah leah ektiedamme sirkumpolaare aalkoealmetji religijovnide
Juvdelassjevoete
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- sjïerevoetem juvdelassjevoetesne jïh juvdelassjevoeten jaahkosne tjïelkestidh goh jieledetoelhkestimmie viertiestamme jeatjah aerpievuekiejgujmie; hedtievæhtah jïh vihkeles joekehtsh
- vaeljehke tjaalegh digkiedidh juvdelassjevoeten tjaalegeaerpievuekeste
- digitaale bïevnesh veedtjedh sjyöhtehke gyhtjelassi bïjre, jïh sjyöhtehke gyhtjelassh åehpiedehtedh mejtie jïjnjh juvdelassjh tuhtjieh vihkeles
- bijjieguvviem vedtedh vihkeles heannadimmijste jïh bïevnesh veedtjedh juvdelassjevoeten sijjien bïjre Nöörjesne jïh veartenisnie daan biejjien
- ovmessie tjeahpoevuekieh jïh musihkevuekieh åehpiedehtedh mah leah ektiedamme juvdelassjevoetese
Islaame
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- sjïerevoetem islaamine jïh islaamen jaahkojne tjïelkestidh goh jieledetoelhkestimmie viertiestamme jeatjah aerpievuekiejgujmie; hedtievæhtah jïh vihkeles joekehtsh
- vaeljehke tjaalegh islaamen tjaalegeaerpievuekeste digkiedidh
- digitaale bïevnesh veedtjedh sjyöhtehke gyhtjelassi bïjre mejtie jïjnjh muslijmh tuhtjieh vihkeles jïh dejtie åehpiedehtedh
- bijjieguvviem vedtedh vihkeles histovrijes heannadimmijste jïh bïevnesh veedtjedh islaamen sijjien bïjre Nöörjesne jïh veartenisnie daan biejjien
- ovmessie tjeahpoevuekieh jïh musihkevuekieh åehpiedehtedh mah leah ektiedamme islaamese
Hinduisme
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- sjïerevoetem hinduismesne jïh hinduistiske jaahkosne tjïelkestidh goh jieledetoelhkestimmie viertiestamme jeatjah aerpievuekiejgujmie; hedtievæhtah jïh vihkeles joekehtsh
- vaeljehke tjaalegh hindustiske tjaalegeaerpievuekeste digkiedidh
- digitaale bïevnesh sjyöhtehke gyhtjelassi bïjre veedtjedh mejtie jïjnjh hindulassjh tuhtjieh vihkeles jïh dejtie åehpiedehtedh
- bijjieguvviem vedtedh vihkeles histovrijes heannadimmijste jïh bïevnesh veedtjedh hinduismen sijjien bïjre Nöörjesne jïh veartenisnie daan biejjien
- ovmessie tjeahpoe- jïh musihkevuekieh åehpiedehtedh mah leah ektiedamme hinduismese
Buddhisme
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- sjïerevoetem buddhismesne jïh buddhistiske jaahkosne tjïelkestidh goh jieledetoelhkestimmie viertiestamme jeatjah aerpievuekiejgujmie; hedtievæhtah jïh vihkeles joekehtsh
- vaeljehke tjaalegh buddhistiske aerpievuekeste digkiedidh
- digitaale bïevnesh sjyöhtehke gyhtjelassi bïjre veedtjedh mejtie jïjnjh buddhisth tuhtjieh vihkeles jïh dejtie åehpiedehtedh
- bijjieguvviem vihkeles histovrijes heannadimmijste vedtedh jïh bïevnesh veedtjedh buddhismen sijjien bïjre Nöörjesne jïh veartenisnie daan biejjien
- ovmessie tjeahpoe- jïh musihkevuekieh åehpiedehtedh mah leah ektiedamme buddhismese
Jieledevuajnoe
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- tjïelkestidh mij jieledevuajnoe lea jïh vuesiehtidh guktie jieledevuajnoe joekehtslaakan vååjnesasse båata
- sjïerevoetem tjïelkestidh jieledevuajnoehumanismesne viertiestamme religijovnigujmie jïh jeatjah jieledevuajnoeaerpievuekiejgujmie; hedtievæhtah jïh vihkeles joekehtsh
- ovmessie tjaalegh digkiedidh mah jieledevuajnoehumanismem åehpiedehtieh jïh sjyöhtehke gyhtjelassh digkiedidh mejtie jieledevuajnoehumanisth tuhtjieh vihkeles
- bijjieguvviem vedtedh vihkeles histovrijes heannadimmijste jïh jieledevuajnoehumanismen sijjien bïjre Nöörjesne jïh veartenisnie daan biejjien
- åejvievæhtah buerkiestidh aktene jieledevuajnosne jieledevuajnoehumanismen ålkolen
- vuesiehtimmieh åehpiedehtedh religijovnelaejhtiemasse ovmessie jieledevuajnoeaerpievuekijste
- ovmessie tjeahpoe- jïh musihkevuekieh åehpiedehtedh mah humanismem vuesiehtieh
Religijööse gellievoete
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- soptsestalledh religijovnen bïjre jïh tjïelkestidh mij religijovne lea, jïh vuesiehtidh guktie religijovne joekehtslaakan vååjnesasse båata
- vuesiehtidh satne maahta religijovni- jïh jieledevuajnoegyhtjelassi bïjre soptsestalledh jïh seahkarimmiem vuesiehtidh ovmessie religijovnide jïh jieledevuajnojde
- sjyöhtehke gyhtjelassh digkiedidh mah religijovni, kultuvri jïh siebriedahki gaskemsh jijhtieh
- bïevnesh veedtjedh jïh sjïere væhtah gaavnedh såemies religijovne- jïh jaahkoesiebriedahkine voengesne jïh nasjovnaale, daan nuelesne sikhisme, Bahá’i-religijovne, Jehovan vïhnegh jïh Jesu Kristi Gærhkoe Minngemes Biejjiej Aejliesistie
- orre religijööse otnjegh tjïelkestidh jïh ovmessie såarhts orrereligijööse vuekiej bïjre soptsestalledh
- religijovni sijjiem jïh sjïerevoeth goerehtidh aktene laantesne Europan ålkolen digitaale dïrregigujmie jïh bielelen
Filosofije jïh etihke
Lohkehtimmien ulmieh leah; learohkh gelkieh- såemies vihkeles filosofh åehpiedehtedh jïh dej åssjalommesh digkiedidh
- ussjedalledh filosofeles aamhti bïjre ektiedamme identiteetese jïh jieledetoelhkestæmman, eatneme jïh kultuvre, jielede jïh jaemede, jïh reaktoe jïh båajhtode
- dïejvesidie etihke jïh morale tjïelkestidh jïh etihkeles analyjsem nuhtjedh mej våarome lea vihkeles etihkeles ussjedimmievuekieh
- etihkeles gyhtjelassh digkiedidh ektiedamme almetjen aarvose jïh almetjereaktide, aalkoealmetji reaktah, seammavyörtegsvoete jïh mïrrestalleme, gaskem jeatjah viehkine åehpies åvteguvvijste
- aarvoeveeljemh jïh sjyöhtehke aamhth digkiedidh voenges siebriedahkesne jïh abpe veartenisnie; sosijaale jïh ekologeles dïedte, teknologeles haestemh, raeffiebarkoe jïh demokratije
- etihkeles gyhtjelassi bijjelen ussjedalledh ektiedamme ektievoetese almetji gaskemsh, jienebekultuvrelle ussjedimmie, fuelhkie jïh voelph, bijjiedimmievuekieh, ektiejieleme, heterofilije jïh homofilije, noerekultuvre jïh kråahpekultuvre
- ussjedalledh tsiehkien bijjelen religijovnen, jieledevuajnoen jïh vitenskapen gaskem
- soptsestalledh guktie maahta seahkarimmiem almetji jaahkoe- jïh jieledevuajnojde vuesiehtidh
Faagem vierhtiedidh
Galhkuvevuarjasjimmie
Jaepiedaltese | Öörnege |
10. jaepiedaltese | Learohkh edtjieh aktem galhkuvekarakteerem utnedh. |
Eksamene learoehkidie
Jaepiedaltese | Öörnege |
10. jaepiedaltese | Learohkh maehtieh geasalgidh njaalmeldh eksamenese. Njaalmeldh eksamene dorjesåvva jïh sensureradamme sjædta voengesne. |
Eksamene privatistide
Jaepiedaltese | Öörnege |
10. jaepiedaltese | Vuartesjh daaletje öörnegem maadthlïerehtæmman geerve almetjidie. |
Doh sïejhme nænnoestimmieh vuarjasjimmien bïjre leah vihtiestamme ööhpehtimmielaaken mieriedimmesne.