Åsko ja etihka, sáme pládna (REL02‑02)
Máhtudakulme ja árvustallam

Aktijvuoda buojkulvisá

Tjielggidus

Máhtudakulme

Åhpadusá ulmme le oahppe galggá máhttet

  • åvddånbuktet

    Åvddånbuktet le vuosedit ja tjielggit fágalasj ássjev jali buvtav. Máhtá moahtteláhkáj åvddånbuktet, valla ulmme le ássjev jali buktagav iehtjádijda buojkuldahttet ja tjielggit vaj dádjadi. Åvddånbuktem máhttá aj liehket gåvådibme ja vuosádallam.

     ja buohtastahttet

    Buohtastahttet le guoradallat avtalágásjvuodajt ja sieradusájt guovte jali moatte vidjurij gaskan.

     lulle- ja alleværálda åssko- ja iellemvuojnnoárbbedábijt guovdásj dåbddomerkajt, aj risstalasjvuodan ja isláman.
  • åtsådit

    Åtsådit merkaj vásedit ja gæhttjaladdat ja máhttá diehtemvájnov ja oavdduhimev vaddet. Åtsådit máhttá merkahit ájttsat, åhtsåt, ielvvet, váksjot ja guoradallat. Muhttijn merkaj iesjgeŋgalágásj bielijt ássjes guoradallat rabás ja lájttális árvvaladdama baktu. Åtsådit máhttá aj merkahit barggovuogijt, buktagijt jali vædtsagijt gæhttjalit ja árvustallat.

     ja árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     gåktu åssko la oassen histåvrålasj rievddadime prosessajs globála ja nasjåvnå dásen
  • tjielggit ja analysierit

    Analysierit le guoradallat ássjev, gávnev jali moallánagáv, ja dan baktu dádjadit sisanov jali vuojnov. Analysierit máhttá merkahit dárkkelis ja systemáhtalasj giehtadallam ájnegasj elementajs ja aktijvuodav daj gaskan. Guoradallam máhttá aj guosskat barggoprosæssaj.

     åskov ja iellemvuojnov ieneplåhko-, unneplåhko- ja iemeálmmukperspektijvan dættojn Sábmáj ja Vuodnaj.
  • tjielggit ja árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     ájggeguovddelis buojkulvisájt gåktu åsko, iellemvuojno ja politihka aktan doajmmi
  • guoradallat ja åvddånbuktet

    Åvddånbuktet le vuosedit ja tjielggit fágalasj ássjev jali buvtav. Máhtá moahtteláhkáj åvddånbuktet, valla ulmme le ássjev jali buktagav iehtjádijda buojkuldahttet ja tjielggit vaj dádjadi. Åvddånbuktem máhttá aj liehket gåvådibme ja vuosádallam.

     gåktu sáme árbbedábij åskulasj motijva li aneduvvam populerrakultuvralasj åvddånbuktemijn
  • árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     moatte lágásj åssko- ja iellemvuojnnokritihkav
  • tjielggit ja árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     guovdásj fáhkabuojkuldagájt ma guosski åskojda, filosofijjaj, iellemvuojnojda ja etihkkaj
  • analysierit

    Analysierit le guoradallat ássjev, gávnev jali moallánagáv, ja dan baktu dádjadit sisanov jali vuojnov. Analysierit máhttá merkahit dárkkelis ja systemáhtalasj giehtadallam ájnegasj elementajs ja aktijvuodav daj gaskan. Guoradallam máhttá aj guosskat barggoprosæssaj.

     ja árvustallat

    Árvustallat le árvvaladdat iesjgeŋgalágásj bielij birra ássjes jali vuojnos. Máhttá aj merkahit kvalitiehtav buktagis jali prosessas árvvaladdat. Árvustallam álu vaddá mærrádusáv jali konklusjåvnåv.

     iesjguhtiklágásj máhttogáldojt åskoj, iellemvuojnoj ja etihka birra
  • åtsådit

    Åtsådit merkaj vásedit ja gæhttjaladdat ja máhttá diehtemvájnov ja oavdduhimev vaddet. Åtsådit máhttá merkahit ájttsat, åhtsåt, ielvvet, váksjot ja guoradallat. Muhttijn merkaj iesjgeŋgalágásj bielijt ássjes guoradallat rabás ja lájttális árvvaladdama baktu. Åtsådit máhttá aj merkahit barggovuogijt, buktagijt jali vædtsagijt gæhttjalit ja árvustallat.

     eksistensiála gatjálvisájt ja vásstádusájt ja reflektierit

    Reflektierit le guoradallat ja usjudallat iesjgeŋgalágásj bielijt ietjas jali iehtjádij dagojn, guottoj ja ájádusájn. Máhttep aj reflektierit ássjij ja vidjurij, dåjmaj jali ietjama oahppama birra. Reflektierit merkaj gæhttjalit ietjas ájádusájt ja guottojt, ja nav åvddånahttet dádjadusáv.

     daj badjel
  • identifisierit ja árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     etihkalasj tjuolmajt ma guosski ulmutjij aktijvuodajda, guládallamij ja iemeálmmukriektájda
  • árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     ulmusjárvov ja luondo iesjárvov gå teknologijjalasj åvddånime båhti
  • vuojnnet iehtjádij perspektijvajt ja giehtadallat dágástallamijt åskoj, iellemvuojnoj ja árvvoássjij birra
  • dágástallat tjuolmajt ma guosski åvddågáttojda juohkusij vuosstij, rasissmaj ja badjelgæhttjamij
  • åtsådit

    Åtsådit merkaj vásedit ja gæhttjaladdat ja máhttá diehtemvájnov ja oavdduhimev vaddet. Åtsådit máhttá merkahit ájttsat, åhtsåt, ielvvet, váksjot ja guoradallat. Muhttijn merkaj iesjgeŋgalágásj bielijt ássjes guoradallat rabás ja lájttális árvvaladdama baktu. Åtsådit máhttá aj merkahit barggovuogijt, buktagijt jali vædtsagijt gæhttjalit ja árvustallat.

     ja dágástallat idiejajt ulmutjij birra navti gåktu åvddån båhti iesjguhtiklágásj filosåfalasj árbbedábijn, aj iemeálmmukfilosofijjan

Åhpadattijn árvustallam

Åhpadattijn árvustallam galggá viehkken åvdedit oahppamav ja fáhkamáhtudagáv åvddånahttet. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv åskon ja etihkan gå adni fága metåvdåjt ja máhtov åskoj, iellemvuojnoj, etihka ja filosofijja birra gå åtsådi guovdásj tjuolmajt fágan. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv etihkan gå identifisieriji ja árvvaladdi ájggeguovddelis etihkalasj tjuolmajt. Ja de oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv gå árvvali juojddá, válldi iehtjádij perspektijvajt ja dágástalli navti jut vieledi aktugasj ulmutja integritehtav. Åhpadiddje galggá dilev láhtjet oahppijoassálasstemij ja arvusmahttet oahppammiellaj dan baktu jut oahppe bessi formulierit fágalasj tjuolmajt ja gávnnat ja lájttálisát adnet fága metåvdåjt ja máhtojt refleksjåvnån ja argumentierimin. Oahppe galggi bessat barggat åtsådiddje láhkáj åskujn ja etihkajn, imájdallat ja reflektierit etihkalasj ja filosåfalasj gatjálvisáj birra. Åhpadiddje ja oahppe galggi ságastallat oahppij åvddånime birra åsko ja etihka fágan. Oahppe galggi bessat gæhttjaladdat. Dajna máhtudagájn mav oahppe vuosedi, galggi bessat moalgget majt ietjasa mielas bukti, ja ietjas fágalasj åvddånime badjel reflektierit. Åhpadiddje galggá bagádallat ienep oahppama gáktuj ja åhpadimev hiebadit navti váj oahppe bessi bagádallamij milta vijdedit ietjasa máhtudagáv åsko ja etihka fágan.

Loahppaárvustallam

Åbbålasjkarakterra galggá gåvvidit oahppe åbbålasj máhtudagáv åsko ja etihka fágan gå ålli jo3 åhpadusáv. Åhpadiddje galggá plánit ja dilev láhtjet váj oahppe bessi vuosedit ietjasa máhtudagáv målsudahkes vuogij majda gulluji refleksjåvnnå ja lájttális ájádallam iesjgeŋga dilijn. Åhpadiddje galggá biedjat karakterav åsko ja etihka fágan máhtudagá milta mav oahppe la vuosedam gå la máhtojt ja tjehpudagájt aktan adnám.