Sámegielan vuostasjgiellan (SFS01‑05)
Máhtudakulme ja árvustallam

Aktijvuoda buojkulvisá

Tjielggidus

Máhtudakulme jo3 lasádus oahppomáhtudahkaj viddnofágalasj oahppoprográmma maŋŋela

Åhpadusá ulmme le oahppe galggá máhttet

  • Gulldalit, reflektierit

    Reflektierit le guoradallat ja usjudallat iesjgeŋgalágásj bielijt ietjas jali iehtjádij dagojn, guottoj ja ájádusájn. Máhttep aj reflektierit ássjij ja vidjurij, dåjmaj jali ietjama oahppama birra. Reflektierit merkaj gæhttjalit ietjas ájádusájt ja guottojt, ja nav åvddånahttet dádjadusáv.

     ja árvustallat

    Árvustallat le árvvaladdat iesjgeŋgalágásj bielij birra ássjes jali vuojnos. Máhttá aj merkahit kvalitiehtav buktagis jali prosessas árvvaladdat. Árvustallam álu vaddá mærrádusáv jali konklusjåvnåv.

     diedojt ja argumentajt ja iesj adnet

    Adnet le gå juojddáv ávkástalá jali juojddáv dagá ájggomusáv jåvsåtjit. Adnet le vargga sæmmi gå ávkástallat, sæmmi gå adnuj válldet duola dagu barggovuogev jali vædtsagav.

     guoskavasj retorihkalasj stratesjijjajt ságastaládijn ja dágástaládijn
  • árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     aktijvuodajt giela, kultuvra ja identitiehta gaskan fágalasj ságastallamijn
  • låhkåt vijdes tækstatjoahkkev moatte sjáŋŋarij ja dajt kulturhiståvrålasj aktijvuohtaj tjadnat
  • låhkåt ja reflektierit

    Reflektierit le guoradallat ja usjudallat iesjgeŋgalágásj bielijt ietjas jali iehtjádij dagojn, guottoj ja ájádusájn. Máhttep aj reflektierit ássjij ja vidjurij, dåjmaj jali ietjama oahppama birra. Reflektierit merkaj gæhttjalit ietjas ájádusájt ja guottojt, ja nav åvddånahttet dádjadusáv.

     målsudahkes tevstaj badjel dálásj ja vássám ájges
  • åtsådit

    Åtsådit merkaj vásedit ja gæhttjaladdat ja máhttá diehtemvájnov ja oavdduhimev vaddet. Åtsådit máhttá merkahit ájttsat, åhtsåt, ielvvet, váksjot ja guoradallat. Muhttijn merkaj iesjgeŋgalágásj bielijt ássjes guoradallat rabás ja lájttális árvvaladdama baktu. Åtsådit máhttá aj merkahit barggovuogijt, buktagijt jali vædtsagijt gæhttjalit ja árvustallat.

     tevstaj retorihkav ja estetihkav ja reflekterit ássjij ja árvoj badjel majt tevsta låggŋiji
  • reflekterit makta iesjgeŋga apællaháme sáme ja ietjá kultuvrajn li muodugattja jali sierralágátja
  • analyserit ja árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     gåktu sáme girjálasjvuohta la sáme kultuvrraj ja sebrudahkaj tjanádum
  • analyserit ja dålkkut

    Dålkkut le gæhttjalit dádjadit dahpadusá, praktihkalasj dile jali dájdalasj åvddånbuktema merkadusáv. Dádjadusá vuodon le álu guoradallam ájnegasj åsijs ja daj gasskavuodav.

     sáme girjálasjvuoda ja ietjá kultuvraj tevstajt
  • reflektierit

    Reflektierit le guoradallat ja usjudallat iesjgeŋgalágásj bielijt ietjas jali iehtjádij dagojn, guottoj ja ájádusájn. Máhttep aj reflektierit ássjij ja vidjurij, dåjmaj jali ietjama oahppama birra. Reflektierit merkaj gæhttjalit ietjas ájádusájt ja guottojt, ja nav åvddånahttet dádjadusáv.

     gåktu sáme giela ja kultuvra gullu ieme- ja unneplågoálmmugijda
  • fágav ja dárkkelis ja tjielgga fáhkagielav gaskostit sihke njálmálattjat ja tjálalattjat
  • adnet

    Adnet le gå juojddáv ávkástalá jali juojddáv dagá ájggomusáv jåvsåtjit. Adnet le vargga sæmmi gå ávkástallat, sæmmi gå adnuj válldet duola dagu barggovuogev jali vædtsagav.

     dålusj sáme åvddånbuktemvuogijt ja sáme moallánahkojt gå fágajn barggá
  • iesjgeŋga lágásj njálmálasj ja tjálalasj tevstajt hábbmit ietjasa giella, tæksta ja sjáŋŋarmáhto baktu
  • adnet

    Adnet le gå juojddáv ávkástalá jali juojddáv dagá ájggomusáv jåvsåtjit. Adnet le vargga sæmmi gå ávkástallat, sæmmi gå adnuj válldet duola dagu barggovuogev jali vædtsagav.

     iesjgeŋga retorihkalasj apællahámijt ja gielalasj vájkkudimnævojt njálmálattjat ja tjálalattjat
  • reflektierit sebrudagá giellaano badjel ja gåktu dat vájkkut sámegielaj bisodibmáj ja åvdedibmáj
  • árvvaladdat moattegielakvuoda ævtojt ja vejulasjvuodajt skåvlån, barggoiellemin ja sebrudagán
  • åtsådit sámegielaj dilev ja giellapolitihkav ájgij tjadá
  • åtsådit

    Åtsådit merkaj vásedit ja gæhttjaladdat ja máhttá diehtemvájnov ja oavdduhimev vaddet. Åtsådit máhttá merkahit ájttsat, åhtsåt, ielvvet, váksjot ja guoradallat. Muhttijn merkaj iesjgeŋgalágásj bielijt ássjes guoradallat rabás ja lájttális árvvaladdama baktu. Åtsådit máhttá aj merkahit barggovuogijt, buktagijt jali vædtsagijt gæhttjalit ja árvustallat.

     ja árvvaladdat gåktu ieneplåhkogiela sámegiellaj vájkkudi ja reflektierit man mudduj la bessam sámegielav adnet åvddåla, dálla ja boahtteájggáj
  • guoradallat ja árvvaladdat

    Árvvaladdat le tjielggit ássjev madin åvddånbuktá iesjgeŋgalágásj bielijt ássjen ja argumentieri divna bielij åvdås. Árvvaladdam máhttá låhpaduvvat konklusjåvnåjn. Árvvaladdat máhttep aktu dahkat jali iehtjádij siegen. Dágástallam moaddásij gaskan ássje jali vidjurij birra máhttá árvvaladdam liehket.

     gåktu ieneplåhkogiela sámegiellaj vájkkudi ja reflekterit man mudduj la bessam sámegielav adnet åvddåla, dálla ja boahtteájggáj
  • åtsådit

    Åtsådit merkaj vásedit ja gæhttjaladdat ja máhttá diehtemvájnov ja oavdduhimev vaddet. Åtsådit máhttá merkahit ájttsat, åhtsåt, ielvvet, váksjot ja guoradallat. Muhttijn merkaj iesjgeŋgalágásj bielijt ássjes guoradallat rabás ja lájttális árvvaladdama baktu. Åtsådit máhttá aj merkahit barggovuogijt, buktagijt jali vædtsagijt gæhttjalit ja árvustallat.

     gielalasj moattevuodav Sámen ja ietjas gielav ietjá sámegielajda buohtastahttet

    Buohtastahttet le guoradallat avtalágásjvuodajt ja sieradusájt guovte jali moatte vidjurij gaskan.

  • låhkåt muhtem boarrásap tevstajt ja dajt giellahiståvrålasj vuojnojn åtsådit

    Åtsådit merkaj vásedit ja gæhttjaladdat ja máhttá diehtemvájnov ja oavdduhimev vaddet. Åtsådit máhttá merkahit ájttsat, åhtsåt, ielvvet, váksjot ja guoradallat. Muhttijn merkaj iesjgeŋgalágásj bielijt ássjes guoradallat rabás ja lájttális árvvaladdama baktu. Åtsådit máhttá aj merkahit barggovuogijt, buktagijt jali vædtsagijt gæhttjalit ja árvustallat.

  • árvustallat

    Árvustallat le árvvaladdat iesjgeŋgalágásj bielij birra ássjes jali vuojnos. Máhttá aj merkahit kvalitiehtav buktagis jali prosessas árvvaladdat. Árvustallam álu vaddá mærrádusáv jali konklusjåvnåv.

    , válljit ja adnet

    Adnet le gå juojddáv ávkástalá jali juojddáv dagá ájggomusáv jåvsåtjit. Adnet le vargga sæmmi gå ávkástallat, sæmmi gå adnuj válldet duola dagu barggovuogev jali vædtsagav.

     vuogas giella- ja guládallamteknologijjav dárboj ja ulmij gáktuj
  • metagielav dádjadit

    Dádjadit le árvvedit mav juojddá merkaj, mij javladuvvá jali gåktu dan vijor le. Dádjadusáv máhttá vuosedit gå tjielggi, máhttelisvuodajt árvvaladdá, vuogijt buohtastahttá jali kvalitiehtav árvustallá.

     ja adnet

    Adnet le gå juojddáv ávkástalá jali juojddáv dagá ájggomusáv jåvsåtjit. Adnet le vargga sæmmi gå ávkástallat, sæmmi gå adnuj válldet duola dagu barggovuogev jali vædtsagav.

     fágajn bargadijn
  • háldadit giela hámev, syntávsav ja duollatjállemav guládaládijn ja tevstaj hábbmidijn

Åhpadattijn árvustallam

Åhpadattijn árvustallam galggá viehkken åvdedit oahppamav ja fáhkamáhtov åvddånahttet. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv sámegielan vuostasjgiellan jo3 lasádus oahppomáhtudahkaj gå adni fáhkagielav iesjgeŋga njálmálasj ja tjálalasj guládallamdilijn. Vuosedi ja åvddånahtti aj máhtudagáv gå analyseriji, dålkkuji ja buohtastahtti iesjgeŋga njálmálasj ja tjálalasj tevstajt, ja gå tevstajt guoradallá ja dajt árvvaladdi. Vijddásappot vuosedi ja åvddånahtti aj máhtudagáv gå adni máhtudagájt sáme giela, kultuvra ja sebrudagá birra gå reflekteriji ja ietja buvtadi duov dáv tækstaslájav moatten sjáŋŋarin ja iesjgeŋga ulmmáj ja vuosstájválldáj. Vijddásappot vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv gå giela ja tevsta badjel reflekteriji fáhkagielajn, ja gå dárkkelit ja tjielggasit njálmálattjat ja tjálalattjat guládalli ja gå gielalasj hábmegájbbádusájt háldadi.

Åhpadiddje galggá dilev láhtjet oahppijoassálasstemij ja arvusmahttet oahppamhálluj gå oahppe bessi sjuggelis ja guoradalle láhkáj barggat fágalasj tjuolmaj. Åhpadiddje galggá dilev láhtjet váj oahppe åvddånahtti njálmálasj ja tjálalasj máhtudagájt navti váj bessi ietjasa tevstajt vijddásappot åvddånahttet fágalasj ævtoj ja giella- ja tækstamáhtoj. Åhpadiddje ja oahppe galggi ságastallat oahppij åvddånime birra sámegielan vuostasjgiellan ja oahppe galggi bessat gæhttjaladdat. Dajna máhtudagájn mav oahppe vuosedi galggi bessat javllat majt ietjasa mielas bukti, ja reflektierit ietjas åvddånime birra fágan. Åhpadiddje galggá bagádallat ienep oahppama gáktuj ja åhpadimev hiebadit navti váj oahppe bessi rádij milta ietjasa njálmálasj ja tjálalasj tevstajt duollit ja åvddånahttet.

Loahppaárvustallam

Loahppaárvustallam galggá gåvvidit oahppe åbbålasj máhtudagáv sámegielan vuostasjgiellan gå ålli jo3 lasádus oahppomáhtudahkaj - viddnofágalasj oahppoprográmma åhpadimev. Åhpadiddje galggá plánit ja dilev láhtjet váj oahppe bessi ietjasa máhtudagáv vuosedit målsudahkes vuogij majda gullujidádjadibme, refleksjåvnnå ja lájttális ájádallam, oahpes ja ådå dilijn. Åhpadiddje galggá sámegiela vuostasjgiellan njálmálasj karakterav vaddet oahppe fágalasj, gielalasj ja kultuvralasj máhtudagá milta mav la vuosedam gå la fágalasj sisanov njálmálattjat åvddån buktám. Åhpadiddje galggá sámegiela vuostasjgiellan tjálalasj karakterav vaddet oahppe fágalasj, gielalasj ja kultuvralasj máhtudagá milta mav la vuosedam muhtem tevstaj iesjgeŋga sjáŋŋarijn.