Luonndofáhka sáme (NAT02‑04)
Máhtudakulme ja árvustallam
Máhtudakulme Jo1 oahppogárvedime oahppoprográmma maŋŋela
Åhpadusá ulmme le oahppe galggá máhttet
- åtsådit iesjválljidum luonndofágalasj tjuolmav, åvddåjbuktet gávnnusijt ja argumentierit metåvdåj válljimav
- árvustallat ietjas gæhttjaladdamij vádáv ja giehtadallat daj bátsidisájt dågålasj láhkáj
- árvvaladdat gåktu luonndodiedalasj hypotesaj, modellaj ja teorijjaj åvddånibme li viehkken gå galggap dádjadit ja tjielggit væráldav, ja buohtastahttet árbbemáhto åvddånimev ja gaskostimev
- árvustallat ja dahkat prográmmajt ma luonndofágalasj fenomienajt modellieriji
- åtsådit ja gåvvidit nágin guovdásj bárrofenomienajt
- tjielggit hárpodis guládallama oajvveprinsihpajt ja vaddet buojkulvisájt masi dákkár teknologijjav máhttá adnet
- åtsådit ja gåvvidit elektromagnehtalasj ja ionerijiddje suonjardimev, ja árvustallat diedojt suonjardime ja duon dán suonjardimslájaj varresvuoda vájkkudusáj birra
- gåvvidit big bang-teorijjav gåktu univærssa la sjaddam ja åvddånam, ja tjielggit ájttsamijt ma dáv teorijjav doarjju
- åtsådit ja tjielggit kemijjalasj tjanástagájt ja iesjguhtik ábnnasij dåbddomerkaj aktijvuodajt
- åtsådit muhtem orgánalasj ja iehpeorgánalasj karbontjanástagáj dåbddomerkajt ja reaksjåvnåjt, vaddet buojkulvisájt anojda ja tjielggit majt karbona merkaj iellemij ednamin
- tjielggit gåktu nágin birásselga máhtti akkumulieriduvvat biebbmosválldasijda, ja árvustallat dåjmajt ma varresvuodav ja birrasav bisodi
- tjielggit nágin biektelisábnnasij funksjåvnåjt ja dágástallat manen moattebelak biebbmo la ájnas varresvuoda ja guoddelisvuoda perspektijvan
- árvvaladdat ájggeguovddelis varresvuoda ja iellemvuoge ássjijt, aktan sáme álmmukmedisijnna, ja árvustallat makta duot dát gálldo la luohtedahtte
- gåvvidit DNA ja gåktu dåbddomerka árbbiduvvi, ja tjielggit gåktu árbbe la evolusjåvnå ækton
- tjielggit gåktu dálkádagá rievddadusá vájkkudi evolusjåvnnåj, nálij oabllomij ja biologijalasj moattebelakvuohtaj
- vaddet buojkulvisáv bioteknologijja adnuj ja árvvaladdat etihkalasj tjuolmajt ma li bioteknologijjaj tjanáduvvam
Åhpadattijn árvustallam
Åhpadattijn árvustallam galggá viehkken åvdedit oahppamav ja fáhkamáhtudagáv åvddånahttet. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv luonndofágan Jo1 oahppogárvedime oahppoprográmman gå adni fáhkagielav, teorijjajt ja modellajt gå åtsådi, gåvvidi, tjielggiji ja árvvaladdi aktijvuodajt luonndofágalasj fenomienajn ja daj gaskan. Sij vuosedi ja åvddånahtti aj máhtudagáv gå metåvdå válljimav vuodusti, etihkav ja sihkarvuodav árvustalli, reflektieriji gávnnusij birra ja lájttálisát árvustalli gáldojt ja diedojt ma li ietjasa guoradallamijda ja gæhttjaladdamijda tjanáduvvam. Duodden vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv gå adni ja reflektieriji luonndodiedalasj barggam- ja ájádallamvuogij ja luonndodiedalasj teknologijja badjel. Åhpadiddje galggá dilev láhtjet oahppijoassálasstemij ja arvusmahttet oahppammiellaj fágan gå åhpadusáv hiebat moattebelak, praktihkalasj ja åtsådiddje barggovuogijda. Åhpadiddje ja oahppe galggi ságastallat oahppij åvddånime birra luonndofágan. Oahppe galggi bessat åtsådit ja gæhttjaladdat. Dajna máhtudagájn mav oahppe vuosedi, galggi bessat moalgget majt ietjasa mielas bukti, ja ietjas fágalasj åvddånime badjel reflektierit. Åhpadiddje galggá bagádallat ienep oahppama gáktuj ja åhpadimev hiebadit navti váj oahppe bessi bagádallamij milta vijdedit ietjasa máhtudagáv luonndofágan.
Loahppaárvustallam
Åbbålasjkarakterra galggá gåvvidit oahppe åbbålasj máhtudagáv luonndofágan gå ålli Jo1 oahppogárvedime oahppoprográmmav. Åhpadiddje galggá plánit ja dilev láhtjet váj oahppe bessi vuosedit ietjasa máhtudagáv målsudahkes vuogij majda gulluji dádjadibme, refleksjåvnnå ja lájttális ájádallam iesjgeŋga dilijn. Åhpadiddje galggá biedjat karakterav luonndofágan máhtudagá milta mav oahppe la vuosedam gå oahppe la gaskostam máhtov ja dádjadusáv fága sisano ja aktijvuodaj birra. Åhpadiddje galggá biedjat karakterav máhtudagá milta mav oahppe la vuosedam gå praktihkalattjat ja åtsådiddje láhkáj fágajn barggá.