Luonddufága sámegillii (NAT02‑04)
Gealbomihttomearit ja árvvoštallan
Gealbomihttomearit 4. ceahki maŋŋá
Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit
- imaštallat, jearahit ja ráhkadit hypotesaidja suokkardit dáid gávdnan dihtii vástádusaid
- geavahit tabeallaid ja govvosiid organiseret dieđuid, ráhkadit čilgehusaid dieđuid vuođul ja ovdanbuktit gávdnosiid
- buohtastahttit áicanmodeallaid ja ságastallat manne mii geavahit modeallaid luonddufágas
- suokkardit teknologalaš vuogádagaid mat leat biddjon oktii iešguđet osiiguin, ja válddahit mo oasit doibmet ovttas
- hábmet ja ráhkadit buktaga gáibádusspesifikašuvnna vuođul
- suokkardit ja válddahit mo muhtun ávdnasat sáhttet rievdat go seaguhuvvojit eará ávdnasiiguin
- suokkardit áiccahahtti sturrodagaid nugo leavttu ja temperatuvrra ja čatnat daid energiijii
- ságastallat mii energiija lea, ja suokkardit iešguđetlágan energiijagálduid
- suokkardit luondduguovllu ja ságaškuššat guovllu guoddevaš geavaheami birra
- suokkardit ja buohtastahttit iešguđetlágan ealli- ja šaddošlájaid heivehemiid birrasii ja ássansajiide ja ságaškuššat manne muhtun šlájat jávket
- ávkkástallat báikkálaš luondduriggodagaid ja ságaškuššat no daid sáhttá geavahit guoddevaš láhkai
- addit ovdamearkkaid buori elliidčálgui ja geavahit vásáhusaid ja sámi muitalusaid reflekteret mo elliid dárbbuid sáhttá áimmahuššat
- suokkardit ja válddahit čázi birrajohtima ja čilget manne čáhci lea nu dehálaš eallimii eatnamis
- geavahit sámegiel doahpagiid válddahit iežas áicamiid muohttagis, jieŋas ja siivvus
- ságastallat mii fysalaš ja psyhkalaš dearvvašvuohta lea, ja ságaškuššat mo eallinvuohki ja loaktin čuohcá dearvvašvuhtii
- ságastallat sohkabeliid ovttaláganvuođaid ja erohusaid, sohkabealleidentitehta ja olbmuid reprodukšuvnna
- válddahit mo deahkit ja dákteriggi doibmet, ja čatnat dán lihkadeapmái
- válddahit rupmaša olggut várjaleami funkšuvnnaid ja ságastallat mo dat suddje dávddaid vuostá
Dađistaga árvvoštallan
Dađistaga árvvoštallan galgá leat mielde ovddideamen oahppama ja gelbbolašvuođa fágas. Oahppit čájehit ja ovdánahttet gelbbolašvuođa luonddufágas 3. ja 4. ceahkis go geavahit luonddufágalaš doahpagiid válddahit ja čilget áicamiid ja luonddufágalaš fenomenaid. Oahppit čájehit ja ovdánahttet maiddái gelbbolašvuođa go organiserejit, buohtastahttet ja ráhkadit iežaset luonddufágalaš gažaldagaid ja hypotesaid, ja go suokkardit dáid stoahkama, praktihkalaš bargguid ja eará metodaid bokte. Dasto sii čájehit ja ovdánahttet gelbbolašvuođa go reflekterejit gávdnosiid ja áicamiid birra.
Oahpaheaddji galgá diktit ohppiid váikkuhit oahpahussii ja arvvosmahttit oahppanhálu go láhčá oahpahusa máŋggabealat, praktihkalaš ja suokkardeaddji bargovugiide luonddus ja eará oahppanarenain. Oahpaheaddji ja oahppit galget gulahallat ohppiid ovdáneami birra luonddufágas. Oahppit galget beassat suokkardit ja geahččaladdat. Ohppiid čájehuvvon gelbbolašvuođa vuođul galget oahppit beassat muitalit maid sii orrot máhttimin ja maid máhttet buorebut go ovdal. Oahpaheaddji galgá oaivadit viidásit oahppama birra ja heivehit oahpahusa nu ahte oahppit besset geavahit rávvagiid ovddidit iežaset gelbbolašvuođa luonddufágas.