Sebrudakfáhka sáme (SAF02‑04)
Máhtudakulme ja árvustallam
Máhtudakulme 7. jahkedáse maŋŋela
Åhpadusá ulmme le oahppe galggá máhttet
- tjadádit sebrudakfágalasj guoradallamav ja åvddånbuktet båhtusijt hiebalasj digitála ræjdoj
- åvddånbuktet ájggeguovddelis ådåsássjev ja reflektierit fáktáj, vuojnoj ja kommersiála sisano sieradusájt medijágåvån
- buohtastahttet gåktu iesjguhtik gáldo, aj subttsasa ja kárta, máhtti iesjguhtik diedojt sæmmi tiemá birra vaddet, ja reflektierit gåktu gáldojt máhttá adnet vájkkudittjat ja åvdedit visses vuojnov
- åtsådit gåktu ulmutja dålen bierggijin, ja ságastallat gåktu ájnas rievddadusá bierggimin ja teknologijjan li vájkkudam ja vájkkudi demografijjaj, iellemdilláj ja årromvuogijda
- gåvvidit geografijjalasj oajvvetjuokkajt iesjguhtik åsijn væráldin ja reflektierit gåktu dá oajvvetjuokka vájkkudi ulmutjijda gudi dåppe årru
- reflektierit manen rijdo badjáni, ja árvvaladdat gåktu aktugasj ulmusj ja sebrudahka máhtti rijdojt giehtadallat
- åtsådit iesjguhtik bielijt moattebelakvuodas Vuonan ja Sámen ja reflektierit ulmutjij dárboj birra liehket sierralágátjin ja gullut aktijvuohtaj
- árvvaladdat majt avtaárvvusasjvuohta ja dássádus merkaj demokratijjaj, ja árvvaladdat gåktu máhttá vuosteldit gáttojt, rasismav ja badjelgæhttjamav
- ságastallat almasj- ja avtaárvvusasjvuoda birra ja buohtastahttet gåktu almasj- ja iemeálmmukriektá li bærrájgehtjaduvvam ja bærrájgehtjaduvvi iesjguhtik rijkajn
- åtsådit Vuona sámij ja nasjåvnålasj unneplågoj histåvrå oajvvetjuokkajt ja åvddånbukti makkir riektá Vuona sámijn ja nasjåvnålasj unneplågoj li uddni
- reflektierit gåktu kommersiála vájkkudibme máhttá vájkkudit gålådibmáj, persåvnålasj økonomijjaj ja iesjgåvvåj
- åtsådit ja åvddånbuktet guoddelis åvddånime globála hásstalusáv ja gåktu dat máhttá vájkkudit, ja ævtodit gåktu ulmusj máhttá hásstalusáv vuosteldahttet ja gåktu aktisasjbarggo lándaj gaskan máhttá viehkedit
- reflektierit ietjas ja iehtjádij oassálasstema birra digitála aktandåjmajda ja árvvaladdat majt merkaj liehket jærmálasj njuolgadusáj, nårmaj ja rájáj milta
- reflektierit identitiehtaj, seksuálalasj råhtåsimij ja sjiervveåvddånbuktemij variasjåvnåj badjel, ja ietjas ja iehtjádij rájáj dåbdoj, rubmaha, sjierve ja seksualitiehta hárráj ja árvvaladdat majt máhttá dahkat jus ráje doajeduvvi
- buojkodit ájnas dáhpádusájt ma li vájkkudam demokratijjav mij miján la Vuonan ja Sámen dálla ja buohtastahttet gåktu aktugasj ulmutjijn la máhttelisvuohta vájkkudittjat mærrádusájda iesjguhtik stivrrimvuogijn
- vaddet buojkulvisájt dasi ma lága, njuolgadusá ja nårma li ja makkir funksjåvnå dajn li sebrudagán, ja reflektierit vájkkudusáj birra ma sjaddi jus dajt doadjá
- reflektierit gåktu iesjguhtik ulmutjij æjvvalime li ulmutjij ájádallamvuogev ja iesjguhtik sebrudagáj organisierimav rievddadam
Åhpadattijn árvustallam
Åhpadattijn árvustallam galggá viehkken åvdedit oahppamav ja fáhkamáhtudagáv åvddånahttet. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv sebrudakfágan 5., 6. ja 7. dásen gå åtsådi ja dádjadi gåktu histåvrrå, geografijja ja sebrudakmáhtto aktij gulluji. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv gå guoradalli ja åvddånbukti sebrudakfágalasj gatjálvisájt, reflektieriji vejulasj vásstádusáj badjel vássám, dálásj ja boahtte ajge birra ja árvustalli gåktu iesjguhtik gáldo máhtti moatte lágásj diedojt buktet. Oahppe vuosedi ja åvdedi aj máhtudagáv gå ietjasa ja iehtjádij birra reflektieriji oassen iesjguhtik aktijvuodajs, ja gåktu sij máhtti liehket fáron sebrudahkaj vájkkudittjat. Ja de vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv gå adni digitála vædtsagijt ja digitála jiermev fágajn bargadijn.
Åhpadiddje galggá dilev láhtjet oahppijoassálasstemij ja arvusmahttet oahppammiellaj fágan njálmálasj, tjálalasj, praktihkalasj ja digitála barggamvuogij. Åhpadiddje ja oahppe galggi ságastallat oahppij åvddånime birra sebrudakfágan. Oahppe galggi bessat gæhttjaladdat. Dajna máhtudagájn mav oahppe vuosedi, galggi bessat moalgget majt ietjasa mielas bukti, ja majt buorebut nahki gå åvddåla. Åhpadiddje galggá bagádallat ienep oahppama gáktuj ja åhpadimev hiebadit navti váj oahppe bessi bagádallamij milta vijdedit ietjasa máhtudagáv sebrudakfágan.