Histåvrå, sáme (HIS02‑03)
Máhtudakulme ja árvustallam
Máhtudakulme Jo3 lasádus oahppomáhtudahkaj maŋŋela
Åhpadusá ulmme le oahppe galggá máhttet
- reflektierit gåktu åvdep ájge dålkkuma hábbmiji mijáv ulmutjin, ja gåktu dálásj ájge dádjadus ja vuorddemusá boahtte ájgijda bájnni mijá dålkkumijt åvdep ájgijs
- árvvaladdat man mudduj åvddånibme duon dán ájggudagán la læhkám boarkkan jali kontinuitiehttan, ja árvustallat mij dahká váj muhtem dáhpádus åvdep ájgen la ájnas
- reflektierit gåktu iesjguhtik aktera adni åvdep ájgev ja árvvaladdat dán histåvrråano ájggomusáv
- åtsådit åvdepájgev gå hábmet tjuolmajt, gávnná, árvustallá ja adná iesjguhtiklágásj materiálajt ja åvddånbuktá ietjas ájádusbåhtusijt
- tjielggit ájnas rievddadusájt gåktu ulmutja li biebbmonárev åttjudam ja luondo valjesvuodajt ávkástallam, ja árvustallat majt dat merkaj ulmutjijda ja guoddelis sebrudahkaj
- tjielggit gåktu oasástallam ja økonåvmålasj vuogádagá li fábmoaktijvuodajda ja ulmutjij iellemijda vájkkudam
- tjielggi sebrudakrievddadusájt antihka rájes gitta ådåsap ájggáj ja árvustallat gåktu da li vájkkudam fámo juohkemij ja legitimierimij ja ulmutjij vejulasjvuodajda demokratijjalasj prosessajda sæbrrat
- gåvvidit åsko sajev sebrudagán gasskaájge rájes gitta mijá ájggáj ja árvustallat gåktu dat la ulmutjij iesjdádjadussaj vájkkudam ja sijá vuojnnuj iehtjádijda
- tjielggit ájádusájt ja ideologijjajt ma li læhkám sivvan politihkalasj ådåstuhttemijda tjuovggidusájges rájes gitta dálátjij ja árvustallat man ájnnasa da li læhkám ådåájggásasj demokratijja åvddånimen
- reflektierit gåktu vuodulasj teknologijjalasj ådåstuhttema industriála revolusjåvnån dálátjij li ulmutjij iellemijt rievddadam ja hábbmim vuorddemusájt boahtteájggáj
- tjielggit sivájt manen ulmutja li jåhtålam, ja dágástallat kultuvraj æjvvalimijt iesjguhtik perspektijvaj vuodon
- tjielggit sivájt manen kolonijjarijka ednamijt ribádin, ja árvustallat makkir vájkkudusá dassta sjaddin
- tjielggit væráldadoaroj duogátjav ja muhtem ietjá ájnas doarojt jali rijdojt 1900-lågon, ja reflektierit makta ráfesåbadusá li viehkedam ráfev ja såbadimev bisodittjat
- åtsådit ulmutjij doajmmamáhttelisvuodajt ja válljimvejulasjvuodajt rijdojn ja árvustallat vájkkudusájt válljimijs majt li dahkam
- reflektierit gåktu ideologijja ja ájádallamvuoge 1900-lågos gitta dálátjij li vájkkudam duolmmimav, terrorav ja álmmukgåddålimijda dagu holocaust
- árvvaladdat aktijvuodav Vuona nasjåvnålasj identitiehta tsieggima gaskan ja dárojduhttempolitihkav ja vierrevuodav majt sáme li gierddam
- åtsådit gåktu ulmutja li barggam váj ietjá li fámojt ja friddjavuodav oadtjum Vuona ja sáme histåvrån, ja tjielggi gåktu sij sæmmi bále li læhkám fáron demokratijjav åvddånahttemin
- tjielggit álkkádusá åvddånimev Vuonan 1900-lågon ja árvvaladdat gåktu dat la ulmutjij iellemijda vájkkudam
Åhpadattijn árvustallam
Åhpadattijn árvustallam galggá viehkken åvdedit oahppamav ja fáhkamáhtudagáv åvddånahttet. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv histåvrån Jo3 lasádus oahppomáhtudagán gå adni histåvrråfágalasj metåvdåjt ja histåvrråfágalasj materiálajt vásstádusáj åtsådijn, ja gå dádjadi ulmutjij hásstalusájt ja dagojt histåvrålasj kontevstajn. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti aj máhtudagáv gå hábmedi fágalasj tjuolmajt, ja gå gávnni ja lájttálisát adni histåvrålasj materiálav reflektieritjit ja argumentieritjit ja histåvrråsubttsasijt stiellitjit. Oahppe åvddånahtti ja vuosedi vijddásap máhtudagáv gå åvddånbukti iesjguhtiklágásj perspektijvajt åvdep ájge dáhpádusájs, ja gå reflektieriji gåktu åvdep ájge gåvvidime aneduvvi ja gåktu åvdepájgge la fáron sijáv ulmutjin bájnátjit.
Åhpadiddje galggá dilev láhtjet oahppijoassálasstemij ja arvusmahttet oahppammiellaj njálmálasj, tjálalasj ja praktihkalasj barggovuogij baktu gåktu åttjudi ja vuosedi máhtudagáv, ja gå dibddá oahppijt liehket diehtemvájnogisá ja dåjmalattjat máhtov åhtsåt. Åhpadiddje ja oahppe galggi guládallat oahppij åvddånime birra histåvrån. Oahppe galggi bessat gæhttjaladdat. Dajna máhtudagájn mav oahppe vuosedi, galggi bessat moalgget majt ietjasa mielas bukti, ja ietjas fágalasj åvddånime badjel reflektierit. Åhpadiddje galggá bagádallat ienep oahppama gáktuj ja åhpadimev hiebadit navti váj oahppe bessi bagádallamij milta vijdedit ietjasa máhtudagáv histåvrråfágan.
Loahppaárvustallam
Åbbålasjkarakterra galggá gåvvidit oahppe åbbålasj máhtudagáv histåvrån gå ålli Jo3 lasádus oahppomáhtudahkaj oahppoprográmmav. Åhpadiddje galggá plánit ja dilev láhtjet váj oahppe bessi vuosedit ietjasa máhtudagáv målsudahkes vuogij majda gulluji dádjadibme, refleksjåvnnå ja lájttális ájádallam iesjgeŋga dilijn. Åhpadiddje galggá biedjat karakterav histåvrån máhtudagá milta mav oahppe la vuosedam gå la máhtojt ja tjehpudagájt aktan adnám.