Historjjá, sámi plána (HIS02‑03)
Gealbomihttomearit ja árvvoštallan

Oktavuođaid ovdamearkkat

Čilgehus

Gelbbolašvuođamihttomearit jo3 maŋŋá – oppalaš studerengelbbolašvuođa lasáhus

Oahpahusa mihttomearri lea ahte oahppi galgá máhttit

  • reflekteret mo vássánáiggi dulkojumit hábmejit min olmmožin, ja mo dálááigeáddejupmi ja vuordámušat boahtteáigái báidnet min dulkojumi vássánáiggis
  • ságaškuššat man muddui boatkkat dahje bissovašvuođat leat báidnán ovdáneami iešguđet áigodagain, ja árvvoštallat mii dahká muhtun dáhpáhusa vássánáiggis mearkkašahttin
  • reflekteret mo iešguđet aktevrrat geavahit vássánáiggi ja ságaškuššat dán historjágeavaheami áigumuša
  • suokkardit vássánáiggi go sátnáda čuolmmaid, gávdná, árvvoštallá ja geavaha iešguđetlágan materiálaid ja ovdanbuktá iežas jurddabohtosiid
  • čilget dehálaš rievdadusaid mo olbmot leat háhkan biepmu ja geavahan luondduriggodagaid, ja árvvoštallat dán mearkkašumi olbmuide ja guoddevaš servodahkii
  • čilget mo gávppašeapmi ja ekonomalaš vuogádagat leat váikkuhan fápmodilálašvuođaide ja olbmuid eallimiidda
  • čilget servodatrievdadusaid antihkas gitta ođđasat áigái ja árvvoštallat fámu juogu ja legitimerema mearkkašumi ja olbmuid vejolašvuođa searvat demokráhtalaš proseassaide
  • čilget oskku saji servodagas gaskaáiggis min áigái, ja árvvoštallat makkár mearkkašupmi das lea leamaš dasa mo olbmot leat atnán iežaset ja earáid
  • čilget jurdagiid ja ideologiijaid mat leat leamaš vuđolaš politihkalaš ođasmahttimiid vuođđun čuvgehusáiggis rájes gitta dálážii ja árvvoštallat dáid mearkkašumi ođđaáigásaš demokratiija ovdáneapmái
  • reflekteret mo vuđolaš teknologalaš ođasmahttimat industriála revolušuvnnas dálážii leat rievdadan olbmuid eallimiid ja hábmen vuordámušaid boahtteáigái
  • čilget sivaid manne olbmot leat johtalan, ja digaštallat kulturdeaivvademiid iešguđet perspektiivvaid vuođul
  • čilget sivaid manne koloniijariikkat vuollástedje eanaguovlluid, ja árvvoštallat mat váikkuhusat dain ledje
  • čilget máilmmisođiid duogáža ja muhtun eará dehálaš sođiid dahje riidduid 1900-logus ja reflekteret dagahedje go ráfisoahpamušat ráfi ja soabadeami
  • suokkardit olbmuid doaibmavejolašvuođaid ja válljenmuniid riidduin ja árvvoštallat dán olbmo válljemiid váikkuhusaid
  • reflekteret mo ideologiijat ja jurddašanvuogit 1900-logus gitta dássážii leat dagahan duolbmama, terrora ja álbmotgoddimiid nugo holocaust
  • ságaškuššat oktavuođa gaskal nationála identitehta ceggema Norggas ja dáruiduhttinpolitihka ja vearrivuođa maid sápmelaččat leat gillán
  • suokkardit mo olbmot leat bargan mielmearrideami ja friddjavuođa oažžuma ovddas norgga ja sámi historjjá, ja čilget mo sii seammás leat leamaš mielde ovdánahttimin demokratiija
  • čilget čálgoovdáneami Norggas 1900-logus ja ságaškuššat váikkuhusaid olbmuid eallimii

Dađistaga árvvoštallan

Dađistaga árvvoštallan galgá leat mielde ovddideamen oahppama ja gelbbolašvuođa fágas. Oahppit ovdánahttet ja čájehit gelbbolašvuođa historjjás jo3:s – oppalaš studerengelbbolašvuođa lasáhusas go geavahit historjáfágalaš metodaid ja historjáfágalaš materiálaid gávdnat vástádusaid, ja go sii áddejit olbmuid hástalusaid ja daguid historjjálaš konteavsttain. Sii ovdánahttet ja čájehit maiddái gelbbolašvuođa go sátnádit fágalaš čuolmmaid, ja go gávdnet ja kritihkalaččat geavahit materiálaid reflekteret ja ákkastallat go ráhkadit historjámuitalusaid. Oahppit ovdánahttet ja čájehit viidásit gelbbolašvuođa go ovdanbuktet iešguđetlágan perspektiivvaid vássánáiggi dáhpáhusain, ja go sii reflekterejit mo vássánáiggi govvádusat geavahuvvojit ja mo vássánáigi lea mielde báidnimin sin olmmožin.

Oahpaheaddji galgá diktit ohppiid váikkuhit oahpahussii ja arvvosmahttit oahppanhálu njálmmálaš, čálalaš ja praktihkalaš vugiid bokte háhkat ja čájehit gelbbolašvuođa fágas, ja diktit ohppiid leat diehtoáŋgirat ja aktiiva ohcat máhtu. Oahpaheaddji ja oahppit galget gulahallat ohppiid ovdáneami birra historjjás. Oahppit galget beassat geahččaladdat. Ohppiid čájehuvvon gelbbolašvuođa vuođul galget oahppit beassat muitalit maid sii orrot máhttimin ja reflekteret iežaset fágalaš ovdáneami birra. Oahpaheaddji galgá oaivadit viidásit oahppama birra ja heivehit oahpahusa nu ahte oahppit besset geavahit rávvagiid ovddidit iežaset gelbbolašvuođa historjjás.

Oppalaš árvvoštallan

Oppalašárvosátni galgá čájehit oahppi ollislaš gelbbolašvuođa historjáfágas, go oahpahus loahpahuvvo maŋŋá jo3 oahpahusa – oppalaš studerengelbbolašvuođa lasáhus. Oahpaheaddji galgá plánet ja láhčit dili nu ahte oahppit besset čájehit iežaset gelbbolašvuođa iešguđet láhkai mat fátmmastit áddejumi, reflekšuvnna ja kritihkalaš jurddašeami iešguđet oktavuođain. Oahpaheaddji galgá bidjat árvosáni historjjás gelbbolašvuođa vuođul maid oahppi lea čájehan go oahppi lea geavahan máhtu ja gálggaid lotnolasat.