Historjjá, sámi plána (HIS02‑03)
Guovddášelemeanttat

Oahppit galget áddet iežaset historjáhábmejuvvon ja historjáhábmejeaddjin vássánáiggiin, dálááiggiin ja boahtteáiggiin. Oahppit ovdánahttet historjádihtomielalašvuođa go suokkardit historjjá, háhket gáldokritihkalaš gelbbolašvuođa ja máhttet oaidnit iešguđet perspektiivvaid ja oktavuođaid fágas. Dasa lassin fertejit oahppit máhttit ovdánahttit historjjálaš empatiija, seammás go háhket historjjálaš bajilgova.

Oahppit galget máhttit imaštallat ja reflekteret ja árvvoštallat mo máhttu vássánáiggi birra šaddá. Sii galget máhttit čájehit iežaset diehtoáŋgirvuođa ja aktiivvalaččat háhkat máhtu ja ieža hábmet máhtu go čađahit guorahallamiid ja hutket muitalusaid. Oahppit galget máhttit háhkat, dulkot ja geavahit historjjálaš materiálaid gáldun iežaset historjágovvádusain. Gáldokritihkalaš dihtomielalašvuođas lea sáhka máhttit mearridit masa historjjálaš materiála sáhttá geavahuvvot, ja man muddui dat sáhttet čalmmustahttit min gažaldagaid. Oahppit galget áddet ahte váilevaš gáldut sáhttet ráddjet máhtu.

Oahppit galget máhttit árvvoštallat vássánáiggi daguid, dáhpáhusaid ja fenomenaid oktavuođaid ja áddet ahte iešguđet vuolggasajit váikkuhit dasa mo vássánáigi áddejuvvo ja govviduvvo. Sii galget máhttit árvvoštallat vejolaš sivva- ja váikkuhusbeliid vássánáiggis ja manne vuogádagat ja fenomenat rivdet dahje leat stáđđásat. Oahppit galget máhttit áddet olbmuid hástalusaid ja daguid vássánáiggis. Seammás galget sii maiddái áddet ahte historjjálaš ovdáneapmi ii lean oidnojuvvon, muhto lei olbmuid válljemiid ja vuoruhemiid boađusin.

Oahppit galget háhkat áddejumi ja bajilgova dehálaš historjjálaš sisdoalus ja dehálaš fáttáin ja áigodagain norgga ja riikkaidgaskasaš historjjás barggadettiin stuorra gažaldagaiguin. Sii galget máhttit oaidnit historjjá oktavuođaid ja ahte ovdánahttindovdomearkkat latnjalastet. Oahppit galget máhttit oaidnit vássánáiggi mearkkašumi alcceseaset dálááiggis ja boahtteáiggis. Mo olbmot leat háhkan biepmu ja birgejumi ja hábmen ja juohkán riggodagaid ja resurssaid? Mo olbmot leat organiseren iežaset servodagas? Mo olbmot leat gulahallan ja deaivvadan eará olbmuiguin? Mo olbmot leat sihke dagahan riidduid, eallán riidduiguin ja čoavdán riidduid, muhto maiddái nagodan eallit soabalašvuođas? Mo olbmot leat definerejuvvon, mo sii leat defineren iežaset, ja mo sii leat ádden iežaset saji máilmmis?