Matematihkan 1–10 (MAT01‑05)
Máhtudakulme ja árvustallam

Aktijvuoda buojkulvisá

Tjielggidus

Máhtudakulme 5. jahkedáse maŋŋela

Åhpadusá ulmme le oahppe galggá máhttet

  • åtsådit ja tjielggit tsuovkajt, desimálaltállajt ja prosenta aktijvuodajt ja adnet dajt oajven riekknimin

    Resonnierim matematihkan la sáhka buktet tjuovvot, árvustallat ja dádjadit matematihkalasj ájádallamårnigijt. Dat merkaj oahppe galggi dádjadit jut matematihkalasj njuolgadusá ja båhtusa ælla soajtádagá, valla dajn li tjielgga vuodo. Oahppe galggi ietjasa resonnementajt hábbmit sihke danen vaj dádjadi ja tjoavddi tjuolmav. Argumentierim matematihkan merkaj oahppe vuodus barggovuogijt, resonnementajt ja tjoavddusijt ja duodasti da li dågålattja.

    Abstraksjåvnnå matematihkan merkaj oahppe maŋenagi åvddånahtti formalisierimav ájádusájs, stratesjijjajs ja matematihkalasj gielas. Åvddånibme vuolggá konkrehta gåvvidimijs formála symbåvllågiellaj ja formála resonnementajda. Generalisierim matematihkan la jut oahppe ájttsi aktijvuodajt ja struktuvrajt, ij ga sidjij vatteduvá gárves tjoavdos. Dat merkaj oahppe buktá åtsådit tállajt, riekknimijt ja gåvvusijt váj gávnná aktijvuodajt ja de formalisierit gå algebrájav ja ulmmelasj åvdåstimijt adná.

  • gåvvidit tsuovkav oassen åbbålasjvuodas, oassen mieres ja oassen tállas tállalinjan ja árvustallat ja nammadit stuorrudagájt

    Åvdåstime matematihkan li vuoge åvddånbuktet matematihkalasj buojkuldagájt, aktijvuodajt ja tjuolmajt. Åvdåstime máhtti liehket konkrehta, kontekstuálalattja, visuálalattja, verbálalattja ja symbåvlålattja. Guládallamin matematihkan la sáhka jut oahppe adni matematihkalasj gielav ságastallamijn, argumentierimin ja resonnementajn. Oahppe galggi bessat adnet matematihkalasj åvdåstimijt iesjguhtik aktijvuodajn ietjasa vásádusáj ja matematihkalasj ságastallamij baktu. Oahppe galggi bessat tjielggit ja vuodustit makkir åvdåstime vuogev li válljim. Oahppe galggi máhttet målsodit matematihkalasj åvdåstimij ja árggabiejvgiela gaskan ja lånudallat iesjguhtiklágásj åvdåstimij gaskan.

  • åvdåstit tsuovkajt iesjguhtik láhkáj ja målsudit iesjguhtik åvddånbuktemij gaskan

    Åvdåstime matematihkan li vuoge åvddånbuktet matematihkalasj buojkuldagájt, aktijvuodajt ja tjuolmajt. Åvdåstime máhtti liehket konkrehta, kontekstuálalattja, visuálalattja, verbálalattja ja symbåvlålattja. Guládallamin matematihkan la sáhka jut oahppe adni matematihkalasj gielav ságastallamijn, argumentierimin ja resonnementajn. Oahppe galggi bessat adnet matematihkalasj åvdåstimijt iesjguhtik aktijvuodajn ietjasa vásádusáj ja matematihkalasj ságastallamij baktu. Oahppe galggi bessat tjielggit ja vuodustit makkir åvdåstime vuogev li válljim. Oahppe galggi máhttet målsodit matematihkalasj åvdåstimij ja árggabiejvgiela gaskan ja lånudallat iesjguhtiklágásj åvdåstimij gaskan.

  • åvddånahttet ja adnet iesjguhtiklágásj riekknimstratesjijjajt positijva tállaj ja tsuovkaj ja tjielggit ietjas ájádallamvuogijt

    Modælla matematihkan la duohtavuodav gåvvidit matematihkalasj gielajn. Oahppe galggi dádjadit gåktu matematihka modella aneduvvi buojkodittjat árggabiejviellemav, barggoiellemav ja sebrudagáv ietján. Modellierim matematihkan merkaj dahkat dákkár modellajt. Le aj sáhka lájttálisát árvustallat li gus modella loabálattja, ja makkir ráddjidusá dajn li, árvustallat modellajt álgo aktijvuodaj milta ja árvustallat máhttá gus dajt adnet ietjá aktijvuodajn. Matematihka ano li dakkira jut oahppe oadtju dádjadusáv dassta gåktu sij galggi matematihkav iesjguhtiklágásj aktijvuodajn adnet, sihke fágan ja dan ålggolin.

  • formulierit ja tjoavddet tjuolmajt ietjas árggabiejven masi tsuovkka gullu

    Åtsådimen matematihkan galggi oahppe åhtsåt minsstarijt, gávnnat aktijvuodajt ja dágástallat ja gávnadit aktisasj dádjadusáv. Oahppe galggi ienebut dættodit stratesjijjajt ja barggovuogijt farra gå tjoavddusijt. Tjuolmmatjoavddemin matematihkan galggi oahppe åvddånahttet metåvdåv tjoavddet tjuolmav mav e dåbdå åvdutjis. Álggoritmalasj ájádallam la ájnas gå galggá åvddånahttet stratesjijjajt ja barggovuogijt gåktu tjuolmajt tjoavddet, ja dat merkaj tjuolmav tsuvkket oassetjuolmman mav máhttá systematihkalattjat tjoavddet. Ja de merkaj dat árvustallat máhttá gus oassetjuolmajt buoremusát tjoavddet digitála ræjdoj vaj daj dagi. Tjuolmmatjoavddemin la aj sáhka analysierit ja ieredit oahpes ja amás tjuolmaj gaskan, tjoavddet dajt ja árvustallat li gus tjoavddusa dågålattja.

  • dágástallat soajtádagájt ja jáhkedahtesvuodajt spellamin ja praktihkalasj aktijvuodajn ja tjadnat dajt tsuovkajda

    Åtsådimen matematihkan galggi oahppe åhtsåt minsstarijt, gávnnat aktijvuodajt ja dágástallat ja gávnadit aktisasj dádjadusáv. Oahppe galggi ienebut dættodit stratesjijjajt ja barggovuogijt farra gå tjoavddusijt. Tjuolmmatjoavddemin matematihkan galggi oahppe åvddånahttet metåvdåv tjoavddet tjuolmav mav e dåbdå åvdutjis. Álggoritmalasj ájádallam la ájnas gå galggá åvddånahttet stratesjijjajt ja barggovuogijt gåktu tjuolmajt tjoavddet, ja dat merkaj tjuolmav tsuvkket oassetjuolmman mav máhttá systematihkalattjat tjoavddet. Ja de merkaj dat árvustallat máhttá gus oassetjuolmajt buoremusát tjoavddet digitála ræjdoj vaj daj dagi. Tjuolmmatjoavddemin la aj sáhka analysierit ja ieredit oahpes ja amás tjuolmaj gaskan, tjoavddet dajt ja árvustallat li gus tjoavddusa dågålattja.

    Resonnierim matematihkan la sáhka buktet tjuovvot, árvustallat ja dádjadit matematihkalasj ájádallamårnigijt. Dat merkaj oahppe galggi dádjadit jut matematihkalasj njuolgadusá ja båhtusa ælla soajtádagá, valla dajn li tjielgga vuodo. Oahppe galggi ietjasa resonnementajt hábbmit sihke danen vaj dádjadi ja tjoavddi tjuolmav. Argumentierim matematihkan merkaj oahppe vuodus barggovuogijt, resonnementajt ja tjoavddusijt ja duodasti da li dågålattja.

  • tjoavddet lignigijt ja ieridisájt låvgålasj resonnementaj baktu ja tjielggit majt merkaj gå tálla la ligniga tjoavdos.

    Åtsådimen matematihkan galggi oahppe åhtsåt minsstarijt, gávnnat aktijvuodajt ja dágástallat ja gávnadit aktisasj dádjadusáv. Oahppe galggi ienebut dættodit stratesjijjajt ja barggovuogijt farra gå tjoavddusijt. Tjuolmmatjoavddemin matematihkan galggi oahppe åvddånahttet metåvdåv tjoavddet tjuolmav mav e dåbdå åvdutjis. Álggoritmalasj ájádallam la ájnas gå galggá åvddånahttet stratesjijjajt ja barggovuogijt gåktu tjuolmajt tjoavddet, ja dat merkaj tjuolmav tsuvkket oassetjuolmman mav máhttá systematihkalattjat tjoavddet. Ja de merkaj dat árvustallat máhttá gus oassetjuolmajt buoremusát tjoavddet digitála ræjdoj vaj daj dagi. Tjuolmmatjoavddemin la aj sáhka analysierit ja ieredit oahpes ja amás tjuolmaj gaskan, tjoavddet dajt ja árvustallat li gus tjoavddusa dågålattja.

    Resonnierim matematihkan la sáhka buktet tjuovvot, árvustallat ja dádjadit matematihkalasj ájádallamårnigijt. Dat merkaj oahppe galggi dádjadit jut matematihkalasj njuolgadusá ja båhtusa ælla soajtádagá, valla dajn li tjielgga vuodo. Oahppe galggi ietjasa resonnementajt hábbmit sihke danen vaj dádjadi ja tjoavddi tjuolmav. Argumentierim matematihkan merkaj oahppe vuodus barggovuogijt, resonnementajt ja tjoavddusijt ja duodasti da li dågålattja.

  • stiellit ja tjoavddet dahkamusájt riekknimárkan ma persåvnålasj økonomijjaj guosski

    Modælla matematihkan la duohtavuodav gåvvidit matematihkalasj gielajn. Oahppe galggi dádjadit gåktu matematihka modella aneduvvi buojkodittjat árggabiejviellemav, barggoiellemav ja sebrudagáv ietján. Modellierim matematihkan merkaj dahkat dákkár modellajt. Le aj sáhka lájttálisát árvustallat li gus modella loabálattja, ja makkir ráddjidusá dajn li, árvustallat modellajt álgo aktijvuodaj milta ja árvustallat máhttá gus dajt adnet ietjá aktijvuodajn. Matematihka ano li dakkira jut oahppe oadtju dádjadusáv dassta gåktu sij galggi matematihkav iesjguhtiklágásj aktijvuodajn adnet, sihke fágan ja dan ålggolin.

    Åvdåstime matematihkan li vuoge åvddånbuktet matematihkalasj buojkuldagájt, aktijvuodajt ja tjuolmajt. Åvdåstime máhtti liehket konkrehta, kontekstuálalattja, visuálalattja, verbálalattja ja symbåvlålattja. Guládallamin matematihkan la sáhka jut oahppe adni matematihkalasj gielav ságastallamijn, argumentierimin ja resonnementajn. Oahppe galggi bessat adnet matematihkalasj åvdåstimijt iesjguhtik aktijvuodajn ietjasa vásádusáj ja matematihkalasj ságastallamij baktu. Oahppe galggi bessat tjielggit ja vuodustit makkir åvdåstime vuogev li válljim. Oahppe galggi máhttet målsodit matematihkalasj åvdåstimij ja árggabiejvgiela gaskan ja lånudallat iesjguhtiklágásj åvdåstimij gaskan.

  • formulierit ja tjoavddet tjuolmajt ietjat árggabiejven ma gulluji ájggáj

    Modælla matematihkan la duohtavuodav gåvvidit matematihkalasj gielajn. Oahppe galggi dádjadit gåktu matematihka modella aneduvvi buojkodittjat árggabiejviellemav, barggoiellemav ja sebrudagáv ietján. Modellierim matematihkan merkaj dahkat dákkár modellajt. Le aj sáhka lájttálisát árvustallat li gus modella loabálattja, ja makkir ráddjidusá dajn li, árvustallat modellajt álgo aktijvuodaj milta ja árvustallat máhttá gus dajt adnet ietjá aktijvuodajn. Matematihka ano li dakkira jut oahppe oadtju dádjadusáv dassta gåktu sij galggi matematihkav iesjguhtiklágásj aktijvuodajn adnet, sihke fágan ja dan ålggolin.

  • stiellit ja programmierit álgoritmajt variábelij, ævtojt ja måhkåstimij baktu

    Åtsådimen matematihkan galggi oahppe åhtsåt minsstarijt, gávnnat aktijvuodajt ja dágástallat ja gávnadit aktisasj dádjadusáv. Oahppe galggi ienebut dættodit stratesjijjajt ja barggovuogijt farra gå tjoavddusijt. Tjuolmmatjoavddemin matematihkan galggi oahppe åvddånahttet metåvdåv tjoavddet tjuolmav mav e dåbdå åvdutjis. Álggoritmalasj ájádallam la ájnas gå galggá åvddånahttet stratesjijjajt ja barggovuogijt gåktu tjuolmajt tjoavddet, ja dat merkaj tjuolmav tsuvkket oassetjuolmman mav máhttá systematihkalattjat tjoavddet. Ja de merkaj dat árvustallat máhttá gus oassetjuolmajt buoremusát tjoavddet digitála ræjdoj vaj daj dagi. Tjuolmmatjoavddemin la aj sáhka analysierit ja ieredit oahpes ja amás tjuolmaj gaskan, tjoavddet dajt ja árvustallat li gus tjoavddusa dågålattja.

    Abstraksjåvnnå matematihkan merkaj oahppe maŋenagi åvddånahtti formalisierimav ájádusájs, stratesjijjajs ja matematihkalasj gielas. Åvddånibme vuolggá konkrehta gåvvidimijs formála symbåvllågiellaj ja formála resonnementajda. Generalisierim matematihkan la jut oahppe ájttsi aktijvuodajt ja struktuvrajt, ij ga sidjij vatteduvá gárves tjoavdos. Dat merkaj oahppe buktá åtsådit tállajt, riekknimijt ja gåvvusijt váj gávnná aktijvuodajt ja de formalisierit gå algebrájav ja ulmmelasj åvdåstimijt adná.

Åhpadattijn árvustallam

Åhpadattijn árvustallam galggá viehkken åvdedit oahppamav ja máhtudagáv åvddånahttet matematihkan. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv fágan 5. dásen gå åtsådi ja reflektieriji iesjguhtik matematihkalasj buojkuldagáj, åvdåstimij ja stratesjijjaj birra gå tsuovkaj barggi ja tsuovkaj ja lignigij iehpeformála tjoavddusij. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti aj máhtudagáv gå adni máhtov ja tjehpudagájt formulieritjit ja tjoavdátjit tjuolmajt ma árggabæjvváj ja sebrudahkaj guosski. Sij vuosedi ja åvddånahtti aj máhtudagáv gå resonneriji ja argumentieriji tjoavddusij ja matematihkalasj aktijvuodaj åvdås.

Åhpadiddje galggá dibddet oahppijt vájkkudit åhpadussaj ja arvusmahttet oahppama mielav dan baktu jut oahppe bessi åtsådit matematihkav sjuggelisvuoda, imájdallama ja ságastallamij baktu. Åhpadiddje ja oahppe galggi ságastallat oahppij åvddånime birra programmierimin ja tálladádjadimen. Oahppe galggi bessat gæhttjaladdat ja boasstot dahkat. Dajna máhtudagájn mav oahppe vuosedi, galggi bessat moalgget majt ietjasij mielas bukti, ja majt buorebut nahki gå åvddåla. Åhpadiddje galggá bagádallat ienep oahppama gáktuj ja åhpadimev hiebadit navti váj oahppe bessi bagádallamij milta vijdedit ietjasa máhtudagáv åvdåstimij åtsådimen ja tjuolmaj tjoavddema stratesjijjajn ja matematihkalasj buojkuldagáj argumentierimin.