Oahppoválljima (UTV01‑03)
Máhtudakulme ja árvustallam
Máhtudakulme
Åhpadusá ulmme le oahppe galggá máhttet
- gåvvidit ietjas nanos bielijt ja ulmusjvuodav ja berustimijt, ja buktet vuojnnet dájt oahppo- ja virggesávadusáj ja iellembierggima gáktuj
- tjoahkkit, analysierit ja ávkástallat diedojt oahpoj ja bargoj birra
- åtsådit oahppovejulasjvuodajt iesjguhtik láhkáj, ja tjielggit iesjguhtiklágásj oahpposuorgijt ja makkir virggesuorgijda da máhtti doalvvot
Tjielggidus máhtudakulmmáj
Med utdanningsveier menes videregående opplæring, opplæring i bedrift, fagskole, høyere utdanning m.m.
- åttjudit máhtov barggoiellema birra gå gæhttjaladdá ja åtsåt ja reflektieri gåktu guoddelisvuoda mihttomiere, konjunktuvra ja teknologijja vájkkudi barggomárnánij, virgijda ja barggovuogijda
- dágástallat ålggodisvuoda vájkkudusájt ja dádjadit bargo økonåvmålasj ja sosiála árvov indivijda ja sebrudagá dásen
- tjielggit mij ja gut máhttá karrierraválljimij vájkkudit, ja majt dat merkaj ietjas válljimijda
Tjielggidus máhtudakulmmáj
Arbeide med elevers bevissthet om hvem og hva som påvirker karrierevalg som kulturelle betingelser, kjønn, foreldre, venner m.m.
- åtsådit ja árvvaladdat karrierraválljima perspektijvajt ma sjærvváj guosski
Tjielggidus máhtudakulmmáj
Dette gjelder både muligheter og hindringer som kan ligge i kjønnsrelaterte karrierevalg. F.eks. hvordan tradisjonelle forestillinger om kjønn og yrker kan begrense valgmuligheter, om utfordringer i et kjønnsdelt arbeidsmarked, hva det har å si å ta kjønnsutradisjonelle karrierevalg, osv.
- vuojnnet vejulasjvuodajt ja duohtan dahkat ietjas idiejajt ja válljimijt, ja reflektierit iehtjádij siegen karrierraválljimij vájkkudusáj badjel
- åvddånahttet ja adnet háldadimstratesjijjajt háldadittjat målssomijt ja hásstalusájt ma oahppuj ja karrierraj guosski
Tjielggidus máhtudakulmmáj
Å utvikle mestringsstrategier handler om å ha pågangsmot, være aktiv og søke løsninger ved motgang og hindringer, finne ut hva som hjelper og hvem som kan støtte. Karriereutfordringer kan f.eks. oppstå når det av ulike grunner blir vanskelig eller umulig å realisere sine karriereønsker. Overganger innebærer både endringsprosess og tid og kan være fra en rolle til en annen, samt endringer i orientering mot rollen en har.
- dålkkut virggealmodusájt, tjállet CV:av ja barggoåhtsåmusáv ja åttjudit máhtov gåktu dahkat buorre barggoságájdahttemav
Åhpadattijn árvustallam
Åhpadattijn árvustallam galggá viehkken åvdedit oahppamav ja fáhkamáhtudagáv åvddånahttet. Oahppe vuosedi ja åvddånahtti máhtudagáv oahppoválljimin gå ietjas åvddånime ja karrierraoahppama birra reflektieriji, ja vuosedi jiermev gå etihkalasj dilemmajt árvvaladdi. Oahppe vuosedi aj máhtudagáv oahppoválljimin gå tjielggiji oahppo- ja barggomáhttelisvuodajt ja adni máhtov ietjas karrierraplánajt árvvalattatjit. Oahppe åvddånahtti máhtudagáv oahppoválljimin gå ienebut adni duov dáv stratesjijjav ja fáhkabuojkuldagájt vuosedittjat ietjasa fáhkamáhtudagáv, aktu ja iehtjádij siegen. Åhpadiddje galggá åhpadusáv hiebadit navti vaj sjaddá oahppam massta oahppe máhtudahka máhttá åvddån boahtet moatte láhkáj. Moattelágásj oahppamvuogij baktu ja åhpadiddje ságaj baktu galggá oahppe sjaddat diedulasj ietjas rijbbamij. Oahppe galggi oadtjot vásstádusájt ma måvtåstuhtti ja bagádi sijáv barggat vijddásabbo tiemáj ietjas åvddånibme, oahppovuogádahka ja barggoiellem.