Opplæringslova

Paragrafen erstattar dagens lov §§ 6-1 og 6-3, og er omtalt i punkt 30 i Prop. 57 L (2022–2023).

Paragrafen gjeld berre for elevar og ikkje for dei som har læretid i bedrift.

Første ledd gjeld berre for samiske elevar. Samiske elevar har rett til opplæring i eitt av dei samiske språka som er lista i regelen. Med samar meinast her dei som kan skrivast inn i Sametingets valmanntal jf. samelova § 2-6 første ledd, og barna deira. At ein «kan» skrivast inn i valmanntalet, betyr at det ikkje er eit krav at verken eleven eller foreldra faktisk er registrerte i Sametingets valmanntal. Det er nok at eleven tilfredsstiller kravet til å kunne bli registrert, eller at foreldra kan registrerast.

Andre ledd gjeld for alle elevar som har hatt samiskopplæring i grunnskolen. Det er ikkje stilt krav om kor lenge opplæringa har vart, eller om innhaldet i opplæringa i grunnskolen, til dømes om eleven har hatt samisk som første- eller andrespråk. Elevane har ikkje rett til å velje eit anna samisk språk i vidaregåande opplæring enn det samiske språket dei hadde opplæring i på grunnskolen.

Opplæringa kan givast i form av fjernundervisning, sjå § 14-4. Dette kan vere aktuelt i dei tilfella der det er krevjande å rekruttere kvalifiserte lærarar. Dagens moglegheit til å gi delar av opplæringa i samisk gjennom andre alternative opplæringsformer som intensivopplæring og særlege leirskoleopphald vil vere dekt av andre paragrafar i lova, mellom anna gjennom § 14-2 om inndeling av elevane i klassar og grupper.

Etter tredje ledd skal fylkeskommunen tilby ein del av opplæringa i eit samiskspråkleg miljø dersom det er nødvendig for at opplæringa skal vere pedagogisk forsvarleg. Regelen tek i hovudsak sikte på tilfelle der opplæringa i samisk blir gitt som fjernundervisning. Fylkeskommunen må gjere ei konkret vurdering av om opplæring i eit samiskspråkleg miljø er nødvendig for at opplæringa skal vere pedagogisk forsvarleg. Her må fylkeskommunen ta omsyn til at elevar har rettar og skoleeigar har plikter etter andre paragrafar i denne lova, jf. til dømes kapittel 11 som mellom anna gir rett til intensiv opplæring, og kapittel 12, som gir reglar om skolemiljøet. Det er det totale opplæringstilbodet til eleven som er avgjerande.

Tolkinga av «nødvendig» skal ikkje knytast til ytre rammar som til dømes kor mange andre som snakkar det samiske språket i området, økonomi og ressursar. Vurderinga skal vere knytt til om opplæringa i eit samiskspråkleg miljø er nødvendig for at elevar som får opplæringa i form av fjernundervisning, skal få ei pedagogisk forsvarleg opplæring og dermed kunne nå kompetansemåla i læreplanen. Kor store delar av opplæringa i samisk det eventuelt er nødvendig å gi i eit samiskspråkleg miljø, må komme an på ei konkret vurdering av om den opplæringa eleven får, gir eleven eit grunnlag for å nå kompetansemåla i læreplanen eller ikkje. Vurderinga av kva som er nødvendig for at opplæringa skal vere pedagogisk forsvarleg, er eit lovbunde skjønn som tilsynsmakta og domstolane kan prøve fullt ut. Samtidig må det konkrete innhaldet i kravet utleiast på bakgrunn av pedagogiske og faglege vurderingar.

Eit «samiskspråkleg miljø» er ei fellesnemning på aktivitetar som språksamlingar, språkbad, hospitering, studiebesøk og utveksling. Fylkeskommunar kan konkret vurdere kva aktivitetar som lokalt blir omfatta av eit samiskspråkleg miljø.

Det er fylkeskommunen som har ansvaret for å oppfylle retten til opplæring i samisk etter paragrafen. Retten reknast som ein del av retten til vidaregåande opplæring, og ansvaret til fylkeskommunen følgjer av § 28-2.