Ulbmil
Sámit leat okta álbmot mii orru Norggas, Ruoŧas, Suomas ja Ruoššas, ja sámegielat čatnet sámiid oktii riikkarájiid rastá. Sámegielat leat almmolaš unnitlogugielat Norggas, Ruoŧas ja Suomas. Leat máŋga sámegiela ja iešguđetlágan suopmanat, ja sámi gielladilli ja sámegiela eavttut leat iešguđetládje iešguđet guovlluin Sámis. Sámegiella lea nanu kulturguoddi, ja oktasaš árvvut, vásáhusat ja máhttu fievrreduvvojit boahtte buolvvaide giellageavaheami bokte. Ulbmil lea ahte sámegiella galgá bisuhuvvot, nannejuvvot ja ain ovdánahttot dievaslaš gulahallangaskaoapmin beroškeahttá riikkarájiin.
Oahpahus sámegielas galgá leat mielde lahttudit mánáid ja nuoraid sámi kultuvrii ja servodateallimii, ja kulturipmárdus, gulahallan, oahppahábmen ja identitehtaovdánahttin leat guovddážis oahpaheamis. Oahpahus mii ovddida positiivvalaš guottuid sámegielaide ja mii vuhtiiváldá dan máŋggalágan giella- ja kulturvalljivuođa maid sámi oahppit vásihit, addá ohppiide máŋggagielalaš ja máŋggakultuvrralaš gelbbolašvuođa. Kultuvrralaš gelbbolašvuohta lea maid diehtit ja árvvus atnit kultuvrralaš ovttaláganvuođaid ja erohusaid sámi servodagain. Sámegiellafága galgá leat mielde movttiidahttit sámegiela ovdánahttima ja geavaheami iešguđetlágan oktavuođain ja iešguđetlágan arenain.
Deattuhettiin sámi kultuvrra guovddáš árvvuid, sáhttá fága maid čujuhit mainnalágiin sámi árvvuid sáhttá heivehit ja ain ovdánahttit ođđa dilálašvuođaide ja rievdi áigái. Diehtu eará eamiálbmogiid ja kultuvrraid birra váikkuha dasa ahte olmmoš buorebut ipmirda ja árvvusatná earáid, ja maiddái dasa ahte buorebut ipmirda iežas kultuvrra. Buorre gelbbolašvuohta sámegielas lea deaŧalaš eaktu dasa ahte oassálastit sámi servodat- ja bargoeallimis ja addá válljenvejolašvuođaid oahpu ja barggu ja maiddái eallinagi oahppama dáfus.
Fága sámegiella nubbingiellan galgá ovttas dárogiellafágain bidjat vuođu ohppiid doaibmi guovttegielalašvuođa ovdánahttimii, ja leat mielde addime ovttaskas oahppái máhtu, movtta ja oadjebasvuođa válljet sámegiela gulahallangiellan.
Giellamáhttu ja giellaipmárdus ovdána aktiivvalaš giellageavahemiin. Gulahallan ja ovttasdoaibman lea dan dihte guovddážis fágas, ja muosáhusaid ja oassálastimiid bokte ovdána oahppi njálmmálaš giella. Lohkan- ja čállingelbbolašvuohta lea sihke mihttomearri iešalddis ja dárbbašlaš vuođđu oahppamii ja ipmárdussii buot fágain. Fága sámegiella nubbingiellan galgá movttiidahttit oahppi ovdánahttit buriid oahppanstrategiijaid ja kritihkalaš jurddašeami, ja movttiidahttit oahppi lohkan- ja čállinhálu ja ovdánahttit buriid lohkan- ja čállindábiid. Sámi girjjálašvuhtii ja iešguđet sámegielaide ja suopmaniidda oahpásnuhttin viiddida ohppiid iežaset ipmárdusa giella- ja kulturvalljivuođas sámi servodagain.
Ohppiin geain lea sámegiella nubbingiellan, eai leat ovttalágan eavttut go oahpahallet giela. Muhtimiin leat sámegielat birrasat lagasbirrasis, muhto earát fas eai gula sámegiela eará sajiin go oahpahusas. Vai oahppit ovdánahttet sámegiellagelbbolašvuođa buoremus lági mielde, de lea deaŧalaš ahte oahppit besset geavahit iešguđetlágan giellabirrasiid.
Side 1 Av 18